Parafii i świątynie

Rozpoczynamy cykl publikacji poświęconych historii katolickich parafii na Grodzieńszczyźnie. Będziemy powoli poruszać się z Grodna w różnych kierunkach i dowiadywać się o najciekawszych rzeczach nie tylko parafii, lecz także o miejscowościach, w których się znajdują.

Wieś Hoża należy do najstarszych miejscowości na terenie dzisiejszego rejonu grodzieńskiego. Materiały archeologiczne świadczą o istnieniu posiadłości w pobliżu rzek Hożki i Niemna już w XIII wieku, jednak pierwsza dokładna wzmianka o Hoży pochodzi z 1385 roku.
    W “Opisach dróg litewskich”, które układali krzyżacy w celu wytyczenia najdogodniejszych szlaków na terytorium Wielkiego Księstwa Litewskiego, jest wzmianka o miejscowości „Ussa” lub „Vsa”, w pobliżu której oddziały krzyżackie przeprawiały się w bród przez Niemen i prawym brzegiem rzeki szły do Grodna. Właśnie tak w tłumaczeniu na język staroniemiecki brzmiała nazwa Oży, starożytnej miejscowości nad Niemnem. †

W tym roku nasza parafia Opieki Najświętszej Maryi Panny w Dojlidkach (dekanat Ostrowiec) obchodzi sporo jubileuszy. 210 lat temu został zbudowany kościół, pochłonięty przez pożar podczas I wojny światowej. Minęło 90 lat od jego ponownego wzniesienia i poświęcenia oraz 30 lat od chwili zwrócenia świątyni katolikom po odbiorze jej przez władze świeckie. Do tego proboszcz parafii ks. Oleg Szpień świętuje 20. rocznicę święceń kapłańskich. Tyle okazji do radości!

Początki
    Kościół w Dojlidkach wzniesiono w 1809 roku jako filialny parafii Soły (do tego czasu owe ziemie były podzielone między solską i gudogajską parafią). Powstałą parafię przez dłuższy czas nazywano Daukszyską, zgodnie z nazwą lokalnego majątku, dopóki Daukszyszki nie złączyły się z sąsiednimi wioskami Wagisy i Dojlidki.
    Wiemy, że do 1859 roku przy kościele posługiwał ks. Justyn-Korwin Sakowicz (pochowany przy świątyni). Właśnie dzięki jego staraniom w Trokielach, gdzie bije cudowne źródło, wybudowano drewnianą kaplicę św. Jakuba. Do dziś w lipcu organizuje się tam fest ku czci świętego.
    W 1917 roku kościół w Daukszyszkach został spalony przez niemieckich okupantów. Wierni zaczęli gromadzić się na modlitwie w kaplicy na cmentarzu. W miejscu zniszczonej świątyni postanowiono wybudować nową, w stylu zakopiańskim. †

Kościół pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Grodnie (pobernardyński) jest najstarszy w mieście oraz jednym z dziesięciu najbardziej zabytkowych kościołów diecezji. Z okazji 400-lecia konsekracji świątyni proponujemy uwadze czytelników „Słowa Życia” kilka znanych oraz mniej znanych faktów dotyczących kościoła pobernardyńskiego.

Kościół wyróżnia się
   mieszanką różnych
   stylów architektonicznych
    Szczególnym kościół pobernardyński czyni połączenie w architekturze elementów różnych stylów: gotyku, renesansu i baroku. Okna świątyni są gotyckie, jednak całość raczej przypomina renesans holenderski. Główna fasada kościoła jest wykonana w stylu wczesnego baroku. W stylu późnego baroku natomiast dobudowano po wielkim pożarze 2 górne kondygnacje dzwonnicy. W ten sposób dzięki kombinacji różnych stylów architektonicznych świątynia staje się unikalna i niepowtarzalna. †

Miasto nad Niemnem jest uważane za „najbardziej europejskie” na Białorusi i zajmuje szczególne miejsce wśród kulturalno-historycznego dziedzictwa kraju. Turyści je lubią, aktywnie tu przyjeżdżają. Z przyjemnością spacerują po starych uliczkach, gdzie czuje się tchnienie przeszłości, poznają bogactwo starożytnych zabytków. Można z pewnością powiedzieć, że żadna wycieczka nie obchodzi się bez zajrzenia do świątyń katolickich, wyróżniających się urokiem i bogatą historią. W dzisiejszym numerze „Słowa Życia” proponujemy spojrzeć na grodzieńskie kościoły oczami znanych historyków i przewodników Andrzeja Waszkiewicza i Eugeniusza Machnacza.

Bazylika katedralna
   św. Franciszka Ksawerego
    Bez wątpienia każdy, kto odwiedza miasto, interesuje się jednym z najpiękniejszych i najsłynniejszych zachowanych kościołów na Białorusi, stanowiącym część okazałego jezuickiego kompleksu, który powstał w Grodnie w XVII-XVIII wieku. †

55 lat temu została zniszczona Fara Witoldowa – jedna z najpiękniejszych katolickich świątyń na Białorusi. Nieodłączna część grodzieńskiej tożsamości przetrwała w różnych wariantach architektonicznych 600 lat. Przeżyła pożary i wojny. Została zniszczona w czasie pokoju, w nocy z 28 na 29 listopada 1961 roku.

Decyzję o zniszczeniu świątyni podjęto na posiedzeniu miejskiego komitetu wykonawczego. Tłumaczono to planem „generalnej zabudowy miasta”. W rzeczywistości, głównym powodem takiej decyzji było silne rozdrażnienie partyjnych przywódców ilością świątyń w centrum miasta.
    Zniszczyć świątynię postanowiono za pomocą materiałów wybuchowych. Pracę powierzono specjalistom z Leningradu, którymi kierowała młoda dziewczyna. Kiedy zadanie zostało wykonane, po mieście poszły pogłoski, że ona bardzo się rozchorowała. „To jest kara Boża” – mówili mieszkańcy.
    Na miejscu majestatycznej Fary pozostały jedynie ruiny. Okoliczne ulice pokrył czerwony pył. Mieszkańcy Grodna, którzy byli świadkami wielkiego wydarzenia, wspominają, że kościół niejako straszną ręką został podniesiony w górę, a potem zaczął marnieć na oczach. †

Żeby stać się atrakcyjnym obiektem turystycznym miasta nad Niemnem, unikalny zabytek architektury gospodarczej i mieszkaniowej będzie odnawiany w ciągu trzech lat. Kierować renowacją najstarszego budynku drewnianego na terenie Białorusi będzie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego Polski. Jak zaznaczają specjaliści, główne zadanie renowacji – nie zaszkodzić i zachować to, co istnieje.

Bez jednego gwoździa
   Drewniany lamus, znajdujący się na terenie kompleksu klasztoru pobrygidzkiego w Grodnie, stanowi jednopiętrowy budynek z balustradą i łukowymi arkadami na fasadzie głównej. Zbudowany na fundamencie kamiennym w tradycji białoruskiej architektury ludowej: z masywnych belek obciętych, bez użycia klamer i metalowych gwoździ.
    Do dziś nie ma wspólnego zdania co do dokładnej daty budowy tego zabytku architektury. Według niektórych źródeł, drewniany budynek został zbudowany w 1630 roku. Jednak, jak zauważa ks. Antoni Gremza, rektor kościoła pobrygidzkiego, datowanie budowy lamusa pierwszą połową XVII wieku – wyraźne przekroczenie. „Możliwe, że ta data pojawiła się z powodu tego, że niektórzy badacze wiążą budowę lamusa z budową samego klasztoru pobrygidzkiego – mówi ks. Antoni. – Właśnie na początku XVII wieku na zaproszenie marszałka WKL Krzysztofa Wesołowskiego do Grodna przybyły pierwsze zakonnice-brygidki. Zachowały się informacje z 1634 roku, zgodnie z którymi siostry mieszkały w drewnianym domu. Jednak wydaje się mało prawdopodobne, że jest to ten sam budynek”.†