Parafii i świątynie

Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego został zbudowany z cegły w 1714 r. i początkowo funkcjonował jako kościół unicki. Przebudowany został w 1922 r. Jest zabytkiem architektury neoklasycystycznej. Nad dzwonnicą znajduje się delikatna namiotowa wieżyczka-latarnia. We wnętrzu kościoła mieści się sala modlitewna z ostrołukowym sklepieniem i trzema ołtarzami. Kościół znajduje się w centrum wsi.
    W 1714 r. w Hołynce z fundacji hrabiego Chreptowicza założono parafię unicką i zaczęto budowę kościoła. Parafia unicka działa w Hołynce aż do roku 1875, kiedy w Królestwie Polskim, zostaje skasowana unia. W latach 1875 – 1915 świątynia zostaje przekazana wiernym wyznania prawosławnego. W 1915 r. wojska niemieckie wkraczają na Grodzieńszczyznę. Kapłan prawosławny ewakuuje się. Do roku 1918 z powodu braku kapłana w świątyni nie odprawiano nabożeństw.
    W styczniu 1919 r. do Hołynki przybywa kapłan rzymskokatolicki ks. Mateusz Płauszczynajtys. Ks. Mateusz dokonuje poświęcenia świątyni. W Hołynce powstaje parafia rzymskokatolicka. Latem 1919 r. ks. Mateusz wraz z majstrami i wiernymi parafii remontują kościół. W 1921 r. nowym proboszczem zostaje ks. Piotr Brzózka. W latach 1921 – 1922 do świątyni dobudowano dwie drewniane zakrystie, które później zostają otynkowane i pobielone. Kopułę cerkiewną usunięto, zamiast niej zbudowano wieżę. Kościół w parafii Hołynka otrzymał następujące wymiary: 23,5 m długości i 8,5 m szerokości. Na początku 1922 r. kościół zostaje wzbogacony o trzy ołtarze, które ufundowali: pan Bolesław Kulmaczewski, pan majątku we wsi Hołynce – główny ołtarz, III Zakon św. Franciszka – ołtarz po prawej stronie, pan Józef Kozłowski ze wsi Komisarzewo i pani Kunda ze wsi Kołakowszczyzna – ołtarz po lewej stronie. W kościele znajdują się figury św. Teresy, św. Wojciecha i św. Stanisława. †

Kościół filialny w Sylwanowcach istniał już w 1775 r. Centrum parafii znajdowało się w Hoży. W 1795 r. została wydzielona parafia Sylwanowska. Kilkanaście lat później drewniany kościół w Sylwanowcach spłonął. Nowa murowana świątynia została wzniesiona w 1840 r., kiedy proboszczem parafii był ks. Adalbert Sobolewski. Budowę świątyni dokończono w 1867 roku. W prawym ołtarzu znajduje się epitafium Jadwigi z Sobolewskich Tukałło (1871-1908), fundatorki kościoła oraz jej popiersie wykonane z białego marmuru.
    Kościół Przemienienia Pańskiego ma architekturę klasyczną. Jest murowany, wykonany z kamienia polnego, dekorowany otynkowaną cegłą, prostokątny, z pełnołukowymi oknami w elewacjach bocznych. Na poddaszu znajdują się dwie lukarny (pionowe okienka), pod nimi nisze bez rzeźb, które zdobią fasadę frontową, podobnie jak dwa lwy przy wejściu. Dach nad prezbiterium walmowym jest dwuspadowy. Ośmiograniasta wieża-dzwonnica jest drewniana, z dachem namiotowym. Na dziedzińcu, po lewej stronie elewacji frontowej, znajduje się drewniana kapliczka z posągiem jakiegoś świętego. W głębi po prawej stronie w rogu muru mieści się grota Niepokalanej Maryi Panny. Za apsydą znajduje się dekoracyjne żelazne ogrodzenie. W 1991 r. dziedziniec został odnowiony, miejscami zabetonowany. †

Teren przyszłej parafii Adamowicze do 1795 r. należał do parafii i dekanatu Grodno w diecezji wileńskiej. W 1582 r. w związku z napływem coraz większej grupy katolików obrządku łacińskiego, założono parafię rzymskokatolicką w Lipsku, do której należeli wierni z Adamowicz. Po 24 października ziemie te weszły w skład Prus Nowowschodnich. W 1799 r., kiedy liczba wiernych zaczęła coraz bardziej wzrastać, w trosce o duchowe dobro wiernych, powstał projekt utworzenia parafii w Adamowiczach. Projekt zakładał, aby nową parafię w Adamowiczach oddać zakonowi Dominikanów w Klimówce. Wierni mieli zapewnić utrzymanie księdzu. Nad wykonaniem projektu czuwał wyznaczony przez władze państwowe i kościelne ks. K. Świerzyński. W 1799 r. król pruski polecił włączyć do parafii w Adamowiczach wsie dotychczas pozostałe w parafiach Sokolskiej, Odelskiej i Kuźnickiej. Mieszkańcy tych wsi daleko mieli do kościoła. Dojazd był trudny.

Dokładna data erekcji parafii w Adamowiczach nie jest znana. Wiadomo tylko, że parafię erygował biskup Jan Klemens Gołaczewski (1805 – 1819). W parafii Adamowicze pierwszy kościół pw. Wniebowzięcia NMP powstał w 1800 r., dzięki staraniom ks. Świerzyńskiego i ofiarom parafian. Budowla ta została wykonana z drewna słabej jakości, była pokryta gontem. Na dachu kościoła znajdowała się drewniana kopuła. Na niej przymocowany był żelazny krzyż, a w środku wisiał mały dzwon, zwany sygnaturką. W frontonie kościoła mieściła się kruchta, również przykryta gontem. W ołtarzu głównym znajdowało się tabernakulum wykonane z drewna polichromowanego. W ołtarzu znajdował się duży malowany obraz, przedstawiający scenę Wniebowzięcia NMP. Na ścianach po obu stronach od ołtarza głównego wisiały dwa obrazy: św. Anny i św. Kazimierza. Ołtarz boczny po prawej stronie posiadał malowany obraz Pana Jezusa ukrzyżowanego. W ołtarzu bocznym po lewej stronie mieścił się obraz Matki Bożej Różańcowej. †

Biskup łomżyński Stanisław Kostka Łukomski dekretem nr 78 z dnia 31 marca 1927 r. powołał do istnienia samodzielną parafię Balla Kościelna. Na mocy dekretu parafia istniała od dnia 1 kwietnia 1927 r. Na proboszcza nowoutworzonej parafii został powołany dotychczasowy proboszcz parafii w Rygałowce ks. Mieczysław Piaszczyński. Mszy św. były odprawiane przy tymczasowej kaplicy. Świątynię rzymsko-katolicką w Balli rozpoczęto budować w roku 1927, kiedy to Balla stała się centrum parafii. W 1931 r. został mianowany proboszczem ks. Błażej Pszczółkowski. Po niespełna trzech latach jego pracy nastąpiła kolejna zmiana proboszcza. Te zmiany wskazują na trudności, których doświadczali duszpasterze nowoutworzonej parafii z powodu braku środków na budowę świątyni. W 1934 r. proboszczem parafii został ks. Antoni Barszczewski. W 1935 r. ks. Barszczewski rozpoczął założenie fundamentu i budowę nowego, pierwszego rzymskokatolickiego kościoła w pobliżu drewnianej kapliczki, niedaleko tego miejsca, gdzie kiedyś była świątynia prawosławna. Kościół był budowany z ofiar parafian, ręcznie, bez użycia maszyn. Po upływie dwóch trudnych lat powstała nowa świątynia. †

W 1514 r. król Zygmunt Stary nadał miejscowość Święck panu Szymkowi Sopoćce. W 1560 r. Szymko Sopoćko założył miasteczko, któremu nadał nazwę Sopoćkinie. W roku 1612 Jan Wołłowicz ufundował w Sopoćkiniach kościół pw. Matki Bożej Wniebowziętej. Był to kościół filialny i należał do parafii katolickiej Hoża.
    Dnia 27 kwietnia 1789 r. została erygowana parafia rzymsko-katolicka w Teolinie, tak się nazywało miasteczko w owe czasy. 22 lutego 1879 r. car Mikołaj I zamyka kościół w Teolinie, tutejsza parafia katolicka przestaje działać. W latach 1890 – 1916 kościół staje się własnością klasztoru mniszek prawosławnych. W roku 1905 car Mikołaj II wydaje rozkaz "Tolerancyjny", który daje prawo do legalizacji parafii katolickich na terenach Rosji Carskiej. 15 lutego odbywa się erekcja parafii przez Papieża Piusa X. Katolikom nie zwrócono kościoła, mieli oni możliwość budowy małego kościoła przy parafialnym cmentarzu.
    Dopiero 15 sierpnia 1916 r. świątynia wróciła w ręce katolików. W Teolinie została odnowiona parafia katolicka. W latach 1935 – 1939 kościół został rozbudowany przez parafian i księży dziekanów: ks. Piotra Kotlewskiego i ks. Józefa Perkowskiego. †

O budowie kościoła i klasztoru sióstr Brygidek pisano w 1634 r. Wydarzenie to znalazło swoje odzwierciedlenie w druku panegirycznym z 1635 r. Fundatorami byli Krzysztof Wiesiołowski, marszałek Wielkiego Księstwa Litewskiego i jego żona Aleksandra z Sobieskich. Fundacji klasztoru, przeznaczonego dla 30 sióstr, dokonano dla upamiętnienia ich adoptowanej córki Gryzeldy Sopieżyny z Wadyńskich, zmarłej 21 stycznia 1633 r. Zgodnie z dokumentem, klasztorowi przekazano miasteczko Krzemienica oraz folwarki: Kniaziewo, Rohoźnicę, Szyłowicze i inne. Oddzielne środki przekazano na szpital.
   W niedługim czasie powstały drewniane budynki klasztoru i kościoła, otoczone murem. W dniu 6 grudnia 1636 r. nastąpiło uroczyste wprowadzenie 8 sióstr sprowadzonych z lubelskiego zakonu. Pierwszą przełożoną, wybraną 9 grudnia przez wspólnotę, została Anna Sobieska, córka wojewody lubelskiego i rodzona siostra Aleksandry z Sobieskich.
    W 1642 r. rozpoczęto budowę kościoła murowanego, a 19 października 1651 r. biskup wileński Jerzy Tyszkiewicz konsekrował kościół pod wezwaniem Zwiastowania Najświętszej Maryi Pannie. †