На шляху да святасці

1 верасня вучні пачатковых і сярэдніх школаў, а таксама студэнты вышэйшых навучальных устаноў пачалі новы навучальны год.

Прайшлі бесклапотныя канікулы: час прызначаны для адпачынка. Дзеці і моладзь ідуць здабываць веды, якія будуць ім патрэбны ў жыцці. Аднак трэба памятаць, што акрамя ведаў, атрыманых у школе, мы маем сёння магчымаць павялічыць свой духоўны патэнцыял, выхаваць сябе як хрысціяніна, удзельнічаючы ў катэхезе, якая пачынаецца з верасня. У сёлетнім годзе Святарства менавіта у парафіях вучні, студэнты, а таксама дарослыя людзі могуць пазнаваць Хрыстовую навуку і сведчыць аб сваёй веры.
    Пазнанне праўдаў веры, напэўна, будзе прыгожым дапаўненнем нашай індывідуальнасці. Акрамя рэлігійных ведаў, атрыманых на ўроках рэлігіі, мы можам схіліцца над Бібліяй і навукай Касцела, навучыцца Божаму погляду на жыцце, маліцца. У сённяшнім бурлівым жыцці трэба на хвіліну затрымацца, каб задумацца, якія каштоўнасці - самыя значныя, наколькі важнае месца займае ў нашым жыцці Бог, ці ўсімі нашымі дзеяннямі мы праслаўляем Бога і ўдзячны Яму за Яго Ласкі?†

Святая Анелія Мэрычы і выхаванне дзяўчатаў.
Святая Тэрэза з Авілю і кармеліцкая педагогіка

Святая Анелія (Анжэла) Мэрычы (1470-1540) заснавала ў паўночнай Італіі супольнасць імя св. Урсулы (1535) для выхавання і навучання дзяўчатаў. Гэта былі часы, калі выхаваннем дзяўчатаў займаліся: сямейны дом, багаты арыстакратычны двор або кляштар. Часцей за ўсё маці вучылі сваіх дачок дамашнім працам і нормам маралі.

    Да гэтага часу на дзяржаўным узроўні выхаванне ахоплівала перш за ўсё юнакоў. Урсулінкі ліквідавалі гістарычную крыўду і садзейнічалі арганізацыі першай жаночай школы ў 1584 г. у Авіньёне (Францыя).†

Найлепшая псіхалогія – гэта Евангелле

    Размова з ксяндзом Паўлам Салабудам, псіхолагам

    Ксёндз Павел, калі ласка, коратка прадстаўцеся нашым чытачам
    Я – святар Гродзенскай дыяцэзіі. Атрымаў святарскія пасвячэнні ў 2004 г. у нашай гродзенскай катэдры. Пасля году практыкі ў Ваўкавыску біскуп Аляксандр накіраваў мяне вучыцца на дзённае аддзяленне факультэта псіхалогіі ў Люблінскі Каталіцкі універсітэт (КУЛ). Некалькі дзён таму назад я закончыў сваю вучобу абаронай магістэрскай працы.

    Вы першы з нашай дыяцэзіі закончылі гэты факультэт. Ці дадзеная спецыялізацыя: псіхалогія аблегчыць вам душпастырскую працу?
    Святарства – гэта прызванне, а псіхалогія для мяне з’яўляецца дадаткам да такога Вялікага Дару. Не ўтойваю, яна для мяне – вельмі мілы дадатак. Я лічу, што найлепшая псіхалогія для кожнага чалавека – гэта Евангелле. Для мяне Хрыстус з’яўляецца Мудрасцю і Сілай у душпастырскай і псіхалагічнай паслузе.

    Можа коратка раскажыце, у чым заключаецца вывучэнне псіхалогіі ў КУЛе на атрыманне вучонай ступені магістра?
    Гэта пяцігадовае навучанне. Першыя два гады – гэта агульныя веды па псіхалогіі і педагогіцы, а таксама – пазнаванне чалавечага развіцця, сям’і і ўсяго, што звязана з жыццём людской істоты (мозга, пазнавальных працэсаў, эмоцый, стрэсаў, спосабаў навучання, экзістэнцыі, рэлігіі, вартасцяў і г.д). Трэці год – гэта выбар спецыялізацыі. Я абраў клінічную спецыялізацыю. Апошнія тры гады даюць магчымасць пазнаць розныя роды прафілактыкі дрэнных звычкаў, рабіць дыягназ розных хваробаў, расстройстваў і магчымасць даць сабе рады з дадзенымі ўскладненнямі. Безумоўна, варта падкрэсліць, што ў каталіцкай вышэйшай навучальнай установе я меў магчымасць пазнаёміцца са стылем хрысціянскага мышлення, багатага зместам і вартасцямі.

    Што Вы можаце зрабіць як псіхолаг у душпастырскай працы?
    Ксёндз знаходзіцца заўжды з людзьмі, ён адказвае за іх асаблівым чынам. Псіхалогія дапамагае мне разумець чалавека і падтрымліваць яго ў развіцці ў яшчэ большай ступені. Многія людзі маюць сур’ёзныя праблемы ў жыцці. Пошук розных шляхоў да так званага “лёгкага шчасця” вядзе чалавека да рознага роду дрэнных звычкаў ці жыццёвага крызісу. Святар-псіхолаг патрэбен усюды: у парафіі, у канфесіянале, у канцылярыі, у кансультацыі, у судзе, у семінарыі. Умовы, якія чалавек стварае сёння для сябе ў свеце – нялёгкія. Часам самі сабе мы абцяжарваем жыццё. Заўжды неабходны добры святар, добры пробашч, але і таксама нядрэнны псіхолаг, каб указаць чалавеку сапраўдны Шлях, чым ёсць Хрыстус.

    Нярэдка людзі абцяжарваюць сабе жыццё. Часта мы сустракаем асобаў з дрэннымі звычкамі, асабліва п’яніцаў. Чалавек мае крызіс веры ці ў яго - іншыя беды. Што б вы параілі такім людзям?
    Няма сумненняў у тым, што сустрэча з дадзенай катэгорыяй людзей – гэта спецыфічная нештодзённая сустрэча. Да яе кожнага святара падрыхтоўваюць у семінарыі на працягу ўсяго перыяду навучання. Часам такога чалавека дастаткова выслухаць, сказаць яму, што Бог яго любіць, што ён – не адзінокі. Ёсць сітуацыі, калі такі чалавек патрабуе асаблівай дапамогі з боку іншай асобы, патрабуе кансультацыі, часам мы акрэсліваем гэта як прафесійная дапамога. Таму ва ўсім свеце ствараюць рознага роду кансультацыі: сямейныя, псіхалагічна-рэлігійныя, калі цэлы калектыў розных спецыялістаў змагаецца, выратоўваючы душу і цела асобы, у якой – цяжкая сітуацыя ў жыцці. Кожны чалавек павінен памятаць, што змяніць лад жыцця – ніколі не позна. Езус звяртаецца да нас няспынна: “Навяртайцеся і верце ў Евангелле”.

    Ці гэта праўда, што можна быць залежным ад усяго?
    Гэта праўда. На самай справе можна быць залежным ад усяго. Але не ўсе становяцца залежнымі ад якіх-небудзь дрэнных звычкаў. Кожны чалавек павінен ведаць: калі і дзе трэба паставіць мяжу. Самае важнае – не праспаць гэты момант, калі ты стаў уцягнуты ўжо ў залежнасць ад дрэннай звычкі, напрыклад: асоба п’е кожны дзень, не можа адказаць сабе; сядзіць ля камп’ютэра цэлы дзень; як толькі ўстане, то адразу ж правярае свой мабільны тэлефон і г.д. Кожны павінен усведамляць, што для яго нясе карысць, а да чаго ён павінен яшчэ дарасці. Нельга толькі цешыцца жыццём, трэба памятаць пра вынікі сваіх чынаў, пра тое, што пэўныя справы чамусьці служаць, што ўсё можа закончыцца злом. У 1978 г. Божы слуга Ян Павел II сказаў, што кожная асоба павінна супрацьстаяць усяму, што ганьбіць чалавечую годнасць. Дзякуючы Божай Любові чалавек можа паўстаць з вялікіх сваіх падзенняў, залежнасцяў ад дрэнных звычкаў і слабасцяў.

    Ці ўсе дрэныя звычкі (алкагалізм, наркаманія, азартныя гульні і г.д.) – аднолькавыя? Ці існуе розніца паміж імі?
    Я думаю, што дзяліць іх на лепшыя ці горшыя нічога нам не дасць. Нават такі падзел не мае сэнсу. Можна папасці ў залежнасць ад усяго ці гэта размова ідзе пра алкаголіка, які п’е толькі піва ці толькі водку. Чалавек выпрацоўвае ў сабе пэўны механізм: надыходзіць мая гадзіна, таму я сядаю і п’ю, ці гуляю ў камп’ютэры, вяртаюся да гэтага яшчэ раз, бо гэта дае мне задавальненне, а праз некаторы час я сам не заўважаю, як пападаю ў залежнасць ад дрэннай звычкі. Нельга дзяліць: што ёсць горшае ці лепшае або думаць так: я знаходжуся яшчэ на пачатковай стадыі. Кожная залежнасць ад дрэннай звычкі мае такія самыя вынікі і фазы.

    Як з гэтым змагацца?
    Сёння можна сустрэць мноства кнігаў, напісаных на гэтую тэму. Існуе тысяча спосабаў тэрапіі і рэабілітацыі. Мы не становімся перад чымсьці невядомым ці нерэальным. Адзін з такіх асноўных і самых простых спосабаў – правільна распарадзіцца сваім часам. Я ведаю такія сітуацыі, калі чалавек , які быў залежны ад камп’ютэра, сядаў і пісаў сабе на лістку план дня, пачынаючы ад таго, калі ўстае з ложка аж да самага вечара. Важна навучыцца жыць без залежнасці ад дрэннай звычкі. Як найменш - свабоднага часу, бо ізноў я магу вярнуцца да таго, што я рабіў, над чым страціў ужо кантроль. Самае важнае, каб чалавек усведамляў, колькі часу забірае ў яго залежнасць ад дрэннай звычкі, і колькі гэтага часу траціцца. У барацьбе з залежнасцямі ад дрэнных звычкаў недастаткова адны толькі добрыя намеры. Мы павінны прызнацца ў сваёй слабасці і звярнуцца да Хрыста. Менавіта Езус з’яўляецца крыніцай вызвалення ад зла.

    Хочацца паразмаўляць пра час і залежнасці ад дрэнных звычкаў моладзі. Як сёння можна не змарнаваць жыцця?
    Як гаворыць сам Хрыстус, жыццё трэба вярнуць на правільны шлях. Але моладзь цікавяць больш справы, якія датычаць чалавека, а не Бога. Як паказваюць шматлікія даследаванні, маладога чалавека найбольш цікавяць тэмы, якія датычаць сексу, плоднасці, перанасялення і іншыя людскія справы, але найменш – Бог, асоба Творцы і справы веры. Лепш паразмаўляць пра тое, што хтосьці каго-небудзь выкінуў з працы з-за п’янства, забіў ці які я зрабіла сабе эфектны манікюр, чым пра Бога. Для нас – гэта сігнал, што адбываецца сёння з маладым чалавекам, якія ёсць рэаліі жыцця моладзі. Я мяркую, што ключом да сэрцаў маладых асобаў з’яўляецца аднаўленне пачуцця сэнсу жыцця. Асоба, у якой ёсць сэнс жыцця, будзе развівацца ў духоўным плане і самарэалізуецца. Пачуццё сэнсу жыцця пабуджае чалавека да дзеяння, ён зможа рэалізаваць свае жыццёвыя мэты, рэалізаваць сябе як людская істота ў пазітыўным плане да канца свайго існавання. Бог надае нашаму жыццю сэнс, важна, каб сёння малады чалавек мог гэта зразумець. Жыццёвы шлях маладой асобы можа быць пакручасты і на гэта моладзь разам са сваім душпастырам павінна быць падрыхтавана. †

Як выхоўваць?

   Святар ордэна Аблатаў Беззаганнай Марыі (па-лацінску oblatus - ахвяраваны, прысвечаны). Ён нарадзіўся 18 лістапада 1960 г. у Вронявах (Вольштынскага павету, Велькапольскага ваяводства). Прайшоў навіцыят у супольнасці Аблатаў Беззаганнай Марыі ў Святым Крыжы (1979 – 1980 г.г.) вывучаў філасофію ў Вышэйшай Духоўнай семінарыі ў Обры (1980 – 1982 г.г.). Айцец Казімір закончыў тэалагічны факультэт у Грэгарыянскім універсітэце ў Рыме (1982 – 1985 г.г.), вывучаў педагогіку (двухгадовы цыкл – за адзін год) ва універсітэце імя Мікалая Каперніка ў Таруню (1988 – 1989 г.г.). Гэты святар прадоўжыў вывучэнне педагогікі (спецыялізацыя: апякунча-выхаваўчая) ў Слёнскім універсітэце ў Катавіцах (1989 – 1992 г.г.), дзе ў 1996 г. абараніў кандыдацкую дысертацыю.
    Ён атрымаў святарскія пасвячэнні 17 чэрвеня 1987 г. у Обры каля Вольштына.
    Гэты святар працаваў выхавацелем у Ніжэйшай Духоўнай семінарыі ў Марковіцах каля Інавроцлава (1986 -–1989 г.г.), рэкалекцыяністам – на Слёнску (1989 – 1992 г.г.), душпастырам - у Гродзенскай дыяцэзіі з 1992 г. і выкладчыкам - у Вышэйшай Духоўнай семінарыі ў Гродне.

---

   Ужо звыш 2000 гадоў таму назад педагогіку Езуса Хрыста і Яго апосталаў рэалізуе Касцёл, які з самага пачатку свайго існавання выконваў выхаваўчую місію. Касцёл можна разглядаць як вялікага выхавацеля, які прызнае за сваё ўсё, што калі-небудзь было напісана добрае ці сказана згодна з праўдай. Таму ён выкарыстоўваў дасягненні філасофскай думкі, навукі і мастацтва. Хрысціянскае выхаванне з’яўляецца універсальным.
    Як сцвярджаў вялікі каталіцкі педагог ксёндз Францішак дэ Гоўрэ, Касцёл “з’яўляецца педагагічнай сістэмай, кожная парафія – школа, кожны святы - педагог, які накіроўвае чалавека да Хрыста”. Як пісала с. Барбара Жылінская, багаты выхаваўчы матэрыял дае агіяграфія (навука пра святых) Касцёла, якая канкрэтна паказвае сапраўднае каталіцкае выхаванне. Кожная біяграфія святога ўяўляе сабой педагагічную вартасць, паказвае ідэал для рэалізацыі ў жыцці і з’яўляецца прыкладам як для выхавацеляў, так і для выхаванцаў.
    На пачатку хрысціянскай эры самым вялікім выхавацелем быў Касцёл, які кіраваў школамі (катэхетычныямі, парафіяльнымі, манаскімі, катэдральнымі), а з XIII ст. – універсітэтамі.
    У першыя стагоддзі хрысціянства на першы план выходзіць сямейнае выхаванне. Айцы Касцёла пісалі пра сямейнае жыццё і пра спосабы выхавання. Яны самі былі найлепшым прыкладам такога выхавання. Айцы Касцёла сцвярджалі часта, што за ўсё, што ёсць у іх добрага, яны ўдзячны Богу, сям’і і таму ў іх творах мы знаходзім багацце думкаў пра выхаванне.


    Клімэнт Александрыйскі (каля 150 – 212 г.г.) – хрысціянскі філосаф і тэолаг. Ён быў кіраўніком катэхетычнай школы ў Александрыі. Клімэнт садзейнічаў распрацоўцы ранняй хрысціянскай навукі, якая абапіралася на грэчаскую філасофію.
    Для хрысціянскага выхавання важную ролю адыграў яго рэлігійна-педагагічны трактат “Педагог”. Як першы хрысціянскі вучоны ён разгледзеў асобу Езуса Хрыста ў якасці педагога. Як піша ксёндз Эдвард Станек, К. Александрыйскі паспрабаваў гарманізаваць ранейшыя канцэпцыі выхавання як юдаістычнага, так і грэчаска-рымскіх з педагогікай Настаўніка з Назарэту.
    Клімэнт Александрыйскі лічыў Езуса Хрыста самым дасканалым педагогам, а Евангелле – самым вялікім трактатам пра выхаванне. Ён сцвярджаў, што самавыхаванне чалавека асноўваецца на ачышчэнні душы ад неразумных элементаў і набліжэнні яе да Бога.

---

    Святы Базыль (каля 329 –379), біскуп і доктар Касцёла. Ён паходзіў з глыбока пабожнай сям’і, бо ўсе члены сям’і сталі святымі: бабуля святога – св. Макрына, яго бацькі – св. Базыль і св. Эмілія, браты – св. Грыгорый з Нісы і св. Пётр з Сэбасты, сястра – св. Марына.
    Бацька св. Базыля быў настаўнікам і кіраваў школай, дзе сын атрымаў грунтоўную адукацыю. Маці св. Эмілія ахвяравала сваё дзіця Богу яшчэ перад яго нараджэннем. Сям’я ўказвала сваім дзецям на святасць у якасці мэты жыцця. Удасканаленне было адзінай пажаданай і годнай высілкаў справай.
    Пасля знаёмства з жыццём манахаў і пустэльнікаў св. Базыль засноўвае першы ў свеце ордэн, а сваім манахам рэкамендуе выхоўваць моладзь.
    Святы аставіў шмат дагматычна-аскетычных твораў, шэраг гамілій і 350 лістоў, дзе перадаў нашчадкам шмат цэнных педагагічных парадаў. †