Parafii i świątynie

Dekanat RADUŃ

Osada po raz pierwszy jest wspomniania w XVI w. pod nazwą Bołotno, Błotno – od miejscowej rzeczki Bołotnianka, która dziś jest już tylko strumykiem. Na początku XVII w. to miasteczko jest wspomniane również jako Werenowo, Woronow. Należało do Gasztołdów, Masiewiczów, Zarzeckich, rodu Scypio del Campo.
    Kościół założono tu w pierwszej połowie XVI wieku na fundusz magnata Gasztołda, ówczesnego właściciela Błotny. Nowy drewniany kościół na placu centralnym miasteczka został zbudowany w 1705 roku na środki mścisławskiego gubernatora Aleksandra Jana Masiewicza, świątynia została poświęcona pod wezwaniem świętych apostołów Szymona i Judy Tadeusza.
    W XVIII w., gdy Woronowo było własnością rodu Scypio del Campio, miasteczko otrzymało status centrum starostwa. W 1735 roku kasztelan smoleński i właściciel Woronowa Jan Scypio del Campo (+1738, był też fundatorem klasztoru dominikanów w Koniuchach dziekanatu wołkowyskiego) i jego syn Józef, starosta lidzki, otworzyli tu szkołę oraz kolegium zakonu pijarów. Według fundacji woronowskiemu klasztorowi na własność przekazano majątek Łopocyzno ze wsią Wilkonce i ofiarowano 50 tysięcy złotych. Jednak po 20 latach w 1756 r. rozporządzeniem komisji edukacyjnej pijarzy zostali przeniesieni do Lidy. †

Dekanat RADUŃ

Wieś jest znana od XVII w., w tych czasach należała ona do rodu Czaplińskich. Kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela został założony tu na fundusz ówczesnego właściciela wsi hrabiego Jana Czaplińskiego 16 sierpnia 1634 r. i pobudowany z drewna. W tym samym czasie hrabia przekazał kościołowi folwark Chadkiszki i wieś Pierogonie dla utrzymania tam szpitala na 16 osób, a w 1638 r. ufundował też szpital parafialny.
    W 1737 r. została dokończona świątynia, którą budował ówczesny pleban ks. Leon Minkowski, a po jego śmierci – ks. Jan Kant-Szabikowski. Prezbiterium kościoła było murowane, z dwiema zakrystiami, sala modlitewna – drewniana. Pochyły dach gontowy pośrodku zdobiła duża sygnaturka. Przy tym kościół jest wspominany pod wezwaniem św. Jerzego.
    Wnętrze kościoła zdobiły cztery ołtarze. Ołtarz główny został stworzony na fundusz Jana Schroettera, kasztelana inflanckiego, w 1765 r. i konsekrowany 13 marca 1687 r. przez Władysława Silnickiego, biskupa sufragana wileńskiego. Pośrodku ołtarza znajdował się tytułowy obraz św. Jana Chrzciciela, a w drugiej kondygnacji – obraz „Ukrzyżowanie”. Lewy ołtarz boczny, postawiony w 1742 r., był poświęcony św. Laurentowi, prawy zaś, datowany 1762 r. – Matce Bożej Trockiej, obraz której został ukoronowany. Czwarty ołtarz mieścił obraz Świętego Szkaplerza. W łuku prezbiterium został wykorzystany charakterystyczny chwyt renesansowy – pozioma belka z Krucyfiksem pośrodku, dlatego możliwe jest, że murowane prezbiterium pozostało od poprzedniego kościoła.†

Dekanat RADUŃ

Kościół pod wezwaniem św. Jerzego został założony tu w 1666 r. na fundusz Kazimierza Franckiewicza, ówczesnego właściciela Ossowa, i jego żony Aleksandry. Nowa drewniania świątynia została zbudowana w 1732 roku na środki księcia Jerzego Radziwiłła.
    Najpierw – prawdopodobnie – kościół miał dwie wieże, ale w XIX w. zostały one rozebrane. Pod koniec wieku kościół przedstawiał sobą prostokątną w podstawie świątynię z pięciościenną apsydą, krytą dwuspadowym dachem gontowym czterospadowym nad prezbiterium. Główna fasada była zakończona trójkątnym frontonem pod dużym koronkowym krzyżem, w niszy frontona została ustalowana figura św. Jerzego. Po prawej stronie kościoła osobno stała dwupiętrowa drewniana dzwonnica pod czterospadowym dachem. Kopleks był otoczony wysokim kamiennym ogrodzeniem z jednoprzęsłową otynkowaną bramą ceglaną.
    Od drugiej połowy XVIII wieku do ossowskiej parafii należała również kaplica w siedzibie Pogorodno. Kiedyś działała też kaplica we wsi Wajdaki. †

Dekanat Raduń

Kościół założono tu dzięki mecenatowi królowej Bony Sforza w 1556 r.; według innych źródeł – w 1538 r. Po trudnych czasach połowy XVII w. w 1660 r. drewniany kościół został odnowiony i poświęcony pod historycznym wezwaniem Matki Bożej Różańcowej. Kolejne drewniane świątynie zostały spalone i odbudowane na nowo w 1662 r. (po „moskiewskiej inwazji” odbudowany i konsekrowany przez biskupa Słupskiego), 1752 r. i 1801 r.
   Ostatni drewniany budynek świątyni (fara) został wzniesiony w 1838 r. staraniem księdza Maciejewskiego na środki parafian. Podstawą tej świątyni został były pokarmelicki kościół z Koleśników (dziś Litwa), który został przeniesiony do Radunia. Przy kościele działała szkoła parafialna.
   Na początku XX wieku drewniany kościół (ogromna świątynia z transeptem, zakończona niewielką ośmiościenną wieżą nad główną fasadą) już nie zadowalała swych parafian, więc w 1933 r. nad Raduniem wzniesiono potężną dwuwieżową bazylikę z cegły i kamienia butowego w modernistycznym stylu (z rysami neogotyku). Budowę kościoła rozpoczęto w 1929 r. według projektu architekta Jana Borowskiego, pracami budowniczymi kierował mistrz Antoni Bepka. †