Парафіі і святыні

Дэканат Ашмяны

Касцёл пад тытулам святых апосталаў Пятра і Паўла зафундаваны ў сярэдзіне XVI ст. (у 1550 г. пазначаны як ужо дзеючы) Генрыкам Дукшам і Даўгірдам. Напрыканцы XVI ст. быў пераабсталяваны пад кальвінскі збор, аднак у 1646 г. намаганнямі каноніка кс. Паўла Клянчкоўскага святыня ізноў стала касцёлам (католікі пабудавалі новы храм, а струхнелы буданак кальвінскага збору стаяў яшчэ ў 1716 г.). Падчас “нашэсця” маскоўскія войскі знішчылі касцёл. Новую святыню адбудавалі ў 1692 г. на сродкі дачкі Багуслава Радзівіла.
    Першапачаткова святыні былі драўлянымі, а дзеючы і сёння неагатычны касцёл з чырвонай вонкавай цэглы быў пабудаваны ў 1854-75 гг. на сродкі тагачаснага ўладальніка мястэчка і дзедзіча Навасёлак графа Адама Карлавіча Гуттэн-Чапскага і яго сына, таксама Адама, з дапамогай парафіян. Першае набажэнства адбылося 12 снежня 1875 г. (побач да 1884 г. яшчэ стаяла былая часовая драўляная капліца, потым разабраная на агароджу касцёла). †

Дэканат Ашмяны

Касцёл пад тытулам св. Яна Хрысціцеля ў Гальшанах быў заснаваны яшчэ ў XV ст. князем Альгімунтавічам Гальшанскім. Ёсць звесткі, што ў XVI ст. новыя валадары Гальшанаў, пратэстанты Сапегі, прыстасавалі касцёл пад кальвінскі збор, аднак у 1550 г. каталіцкая святыня зноў узгадваецца ў складзе Віленскай дыяцэзіі. Напрыканцы XVI ст. драўляны храм у цэнтры мястэчка быў заменены каменным касцёлам, які ў 1596 г. кансэкраваў пад гістарычным тытулам віленскі біскуп Яўстафій Валовіч. Гэта быў дзвюхвежавы трохнававы храм з развітым трансептам і паўкруглай апсідай, арыентаванай на ўсход. Падлога была выслана цэглай, дах пакрывала пляскатая чарапіца.
    У 1618 г. Павел Сапега, стайнік ВКЛ і ашмянскі стараста (з 1623 г. падканцлер ВКЛ), тагачасны ўладальнік замка і мястэчка, запрасіў у Гальшаны айцоў францішканаў канвентуальных, для якіх пры касцёле заснаваў кляштар. Касцёл пры гэтым быў капітальна перабудаваны і асвечаны 6 жніўня таго ж года. У 1637 г. тут было 15 манахаў, у манаскай студыі 6 вучняў вывучалі рыторыку і логіку. Спачатку кляштар належаў да польскай правінцыі ордэна, а пасля 1686 г. – да літоўскай. У 1687 г. канвент увайшоў у Ашмянскую кустодзію. У Гальшанах адбываліся капітулы правінцыі – у 1742, 1787 і 1829 гг. Гальшанскія францішкане мелі рэзідэнцыю пры касцёле ў Багданаве (да 1792 г.), у XVIII ст. пры кляштары дзейнічала парафіяльная школа. Парафія ў Гальшанах заўсёды ўваходзіла ў склад Ашмянскага дэканата. †

Дэканат Ашмяны

Пасля з’яўлення тут, “у пушчы, дзе сама Маці Божая паказала”, цудадзейнага абраза Маці Божай Барунскай (абраз італьянскай школы вядомы з другой паловы XVII ст.), у мястэчку па фундацыі Мікалая Песляка ў 1691 г. (1692 г.) была ўзведзена драўляная грэка-каталіцкая царква ў гонар знакамітага абраза, а таксама быў заснаваны кляштар ордэна базыльянаў. У 1700-1707 гг. (1695 г.) быў пабудаваны ўжо каменны храм, які пасля пажару 1715 г. аднавіў на свае сродкі Леў Кішка. У тым жа 1715 г. у Барунах была заснавана самастойная парафія, а касцёл быў кансэкраваны. І, нарэшце, у 1747-1757 гг., паводле праекта архітэктара бернардына Аляксандра Асікевіча, увабраўшы ў сябе папярэднюю святыню, якая стала цэнтральнай навай новазбудаванага касцёла, у цэнтры Барунаў узнеслася велічная базіліка ў стылі віленскага барока. Аднак нават пасля рэканструкцыі 1760-1770 гг. касцёл так і не стаў такім, якім яго задумалі дойліды. †

Дэканат Ашмяны

У летапісных крыніцах вёска згадваецца ў ХIII ст. Касцёл пад тытулам святых апосталаў Пятра і Паўла заснаваны каля 1495 г. ці трошкі пазней – у XVI ст. У 1503 г. Мікалай Бутрым, уладальнік маёнтка, упрыгожыў інтэр’ер святыні. У 1510 г. сп. Ядзвіга, дачка шляхціца Юрыя Юхновіча, павялічыла пачатковы фундуш. А Барбара Бутрым, удава Мікалая, у 1518 г. “са згоды караля Жыгімонта I падняла Граўжышкі да статусу мястэчка”. У 1547 г. касцёльны фундуш павялічыла Ядзвіга Зяновіч. У 1650 г. на сродкі Яўстафія Кердзея, род якіх валодаў Граўжышкамі з 1641 г., быў узведзены новы касцёл. Аднак, мяркуючы па фотаздымках ХХ ст., гэтая святыня змяняла знешні выгляд і пазней – у XVIII, XIX, ХХ стст. У першай палове ХIХ ст. пры касцёле дзейнічала парафіяльная школа. †