Парафіі і святыні

Тэрыторыя будучай парафіі Адамавічы да 1795 г. уваходзіла ў склад парафіі і дэканата Гродна ў Віленскай дыяцэзіі. У 1582 г. у сувязі з наплывам усё большай групы католікаў лацінскага абраду была створана рыма-каталіцкая парафія ў Ліпску, да якой належалі вернікі з Адамавічаў. Пасля 24 кастрычніка гэтыя землі ўвайшлі ў склад Усходняй Прусіі. У 1799 г., калі колькасць вернікаў пачала ўсё больш расці, з заклапочанасці пра духоўнае дабро вернікаў паўстаў праект утварэння парафіі ў Адамавічах. Праект прадугледжваў аддаць ордэну дамініканаў у Клімоўцы новую парафію ў Адамавічах. Вернікі павінны былі забяспечыць утрыманне ксяндза. Святар К. Свяжынскі, прызначаны дзяржаўнымі і касцёльнымі ўладамі, клапаціўся пра выкананне праекта. У 1799 г. прускі кароль загадаў уключыць у парафію ў Адамавічах вёскі, якія да гэтага часу заставаліся ў Сакольскай, Адэльскай парафіях і Кузніцы. Жыхарам гэтых вёсак было далёка дабірацца ў касцёл і туды быў цяжкі даезд. Невядома дакладная дата стварэння парафіі ў Адамавічах. Толькі вядома, што парафія была створана біскупам Янам Клеменсам Галачэўскім (1805 – 1819). У парафіі Адамавічы першы касцёл Унебаўзяцця НПМ паўстаў у 1800 г., дзякуючы старанням кс. Свяжынскага і ахвярнасці парафіян. Гэты будынак быў узведзены з драўніны нізкай якасці і накрыты гонтамі. На даху касцёла знаходзіўся драўляны купал. На ім быў прымацаваны жалезны крыж, а ў сярэдзіне купала вісеў невялікі звон, названы званічкай.У франтоне касцёла быў бабінец, таксама накрыты гонтамі. У галоўным алтары знаходзіўся табэрнакулюм, выкананы з паліхраміраванай драўніны. У алтары размяшчаўся вялікі намаляваны абраз Унебаўзяцця НПМ. Паабапал галоўнага алтара на сценах віселі два абразы: св. Ганны і св. Казіміра. У бакавым алтары з правага боку быў маляваны абраз Укрыжаванага Хрыста. Абраз Ружанцовай Божай Маці вісеў у бакавым алтары з левага боку. †

Ломжынскі біскуп Станіслаў Костка Лукомскі ўтварыў самастойную парафію Баля Касцёльная паводле дэкрэта № 78 ад 31 сакавіка 1927 г. Згодна з ім новая парафія існавала з 1 красавіка 1927 г. Пробашчам яе быў назначаны пробашч парафіі ў Рыгалоўцы кс. Мечыслаў Пяшчынскі, які працуе ў ёй да гэтага часу.Святыя Імшы ажыццяўляліся ў часовай капліцы. Рыма-каталіцкі касцёл у Балі пачалі будаваць у 1927 г., калі яна становіцца цэнтрам парафіі. У 1931 г. быў назначаны пробашчам кс. Блажэй Пшчулкоўскі. Пасля няпоўных трох год яго працы наступіла чарговая змена пробашча. Гэтыя замены ўказваюць на цяжкасці, якія зазнавалі душпастыры новай парафіі з-за адсутнасці сродкаў для будаўніцтва касцёла. У 1934 г. пробашчам парафіі стаў кс. Антоній Баршчэўскі. У 1935 г. ён пачаў закладваць фундамент і будаўніцтва новага першага рыма-каталіцкага касцёла паблізу драўлянай каплічкі, недалёка ад таго месца, дзе калісьці была праваслаўная святыня. Касцёл будаваўся на ахвяраванні парафіян, уручную, без прымянення машын. Пасля двух цяжкіх год была ўзведзена новая святыня. †

У 1514 г. кароль Зыгмунт Стары падараваў мясцовасць Свяцк пану Шымку Сапоцьку. У 1560 г. ён заснаваў мястэчка, якому даў назву Сапоцкін. У 1612 г. Ян Валовіч стаў фундатарам касцёла Унебаўзяцця Божай Маці ў Сапоцкіне. Гэта была філіяльная святыня і належала да каталіцкай парафіі Гожа.
    27 красавіка 1789 г. была створана рыма-каталіцкая парафія ў Тэоліне, так называлася мястэчка ў тыя часы. 22 лютага 1879 г. цар Мікалай I закрывае касцёл у Тэоліне, а тутэйшая каталіцкая парафія перастае дзейнічаць. У 1890 – 1916 гг. касцёл становіцца ўласнасцю кляштара праваслаўных манашак. У 1905 г. цар Мікалай II выдае “талерантны” загад, які дае права легалізацыі каталіцкіх парафій на тэрыторыях царскай Расіі. 15 лютага папа Пій Х выдаў акт аб заснаванні парафіі. Католікам не вярнулі касцёл, але яны мелі магчымасць пабудаваць невялікі касцёлік ля парафіяльных могілак.
    Толькі 15 жніўня 1916 г. святыня была вернута католікам. У Тэоліне была адноўлена каталіцкая парафія. У 1935 – 1939 гг. касцёл быў разбудаваны парафіянамі і ксяндзамі дзеканамі: кс. Пятром Катлеўскім і кс. Юзафам Пэркоўскім. †

Аб заснаванні касцёла і кляштара брыгітак было аб’яўлена ў 1634 г. і гэтая падзея згадвалася ў панегірычным друку ў 1635 годзе. Фундатарамі сталі вялікі маршалак літоўскі Крыштоф Весялоўскі і яго жонка Аляксандра з Сабескіх. Заснаванне кляштара, разлічанага на 30 сёстраў, стала сваеасаблівым ушанаваннем памяці іх удачаронай дачкі Грызэльды Сапежыны з Вадыньскіх, якая памерла 21.01.1633 г. Згодна ахвяравальнай граматы кляштару перадаваліся мястэчка Крамяніца, наступныя фальваркі: Князева, Рагозніца, Шылавічы і інш., а асобныя сродкі ахвяроўваліся на шпіталь.
    Хутка на набытым пад кляштар пляцы паўсталі драўляныя будынкі кляштара і касцёл, абнесеныя мурам. 6 снежня 1636 г. адбылося ўрачыстае ўваходжанне першых 8 сясцёр з люблінскага канвенту, якія 9 снежня выбралі настаяцелькай Ганну Сабескую, дачку люблінскага ваяводы і родную сястру фундатаркі.
    У 1642 г. пачалося будаўніцтва мураванага касцёла, які быў кансэкраваны 19 кастрычніка 1651 г. пад тытулам Звеставання Найсвяцейшай Панне Марыі віленскім біскупам Юрыем Тышкевічам. †