Парафіі і святыні

Дэканат Гродна-Захад

Драўляны касцёл Унеба­ўзяцця НПМ у Адэльску быў заснаваны ў 1490 г. Яго фундатарам быў польскі кароль Казімір IV. Святыня была збудавана ў форме крыжа, мела адну вежу. У 1674 яе кансэкраваў кс. біскуп суфраган Слупскі. З 1862 г. пры ёй была капліца Клімаўка, якая мела капелана; яе скасавалі ў 1866 г. У 1874 г. касцёл аднавілі. У 1781 г. парафія налічвала 4319 вернікаў.
    Адэльская парафія была вельмі вялізная. У яе склад уваходзілі 3 гарады: Адэльск, Крынкі і Кузніца. Кіраваў парафіяй адэльскі пробашч кс. Павел Цехановіч, які адначасова быў капеланам караля Жыгімонта, а душпастырскую апеку ў Адэльску і Крынках ажыццяўлялі за яго так званыя камендары (накшталт сённяшніх вікарыяў). †

Дэканат Сапоцкін

Пакуль не знойдзена звестак аб тым, ці да XVIII ст. у Лабне былі хрысціянскія святыні. Вяскоўцы належалі да прыходу гродзенскага праваслаўнага каложскага кляштара. У 1715 г. кароль Рэчы Паспалітай Аўгуст II заснаваў у Лабне грэка-каталіцкую парафію, «каб хвала Божая памнажалася ў падданых». У 1875 г. царква ў Лабне, як і іншыя ўніяцкія святыні Сапоцкіншчыны, была перададзена царскім урадам праваслаўнаму ведамству. Недзе ў другой пал. XIX ст. старажытная драўляная святыня знікла.
    У 1887 г. (па іншых дадзеных - у 1882 г.) у Лабне быў пабудаваны цагляны атынкаваны храм у стылі неакласіцызму як праваслаўная царква (на фотаздымку 1915 г. яна яшчэ мае званіцу, магчыма, страчаную падчас Першай сусветнай вайны). У 1917 г. царква перайшла да каталікоў. У 1929 г. святыня была пераасвечана як рыма-каталіцкі касцёл Ружанцовай Божай Маці. Напрыканцы 1935 г. генерал Войска Польскага Клебанс дабудаваў да святыні капліцу, а ў 1956 г. быў дабудаваны купал над касцёлам і з’явілася сакрыстыя. †

У в. Перстунь у 1780 г. адміністрацыяй Гродзенскай эканоміі была створана грэка-каталіцкая парафія. Святыню пабудавалі на ўсходняй ускраіне вёскі ў 1818 г., тады ж яе і асвяцілі як грэка-каталіцкую царкву. Храм з цэглы быў узведзены ў стылі позняга класіцызму і атынкаваны.
    Пасля 1875 г. храм, як і іншыя святыні, стаў праваслаўнай царквою. Але ў ліпені 1919 г. яна была перададзена католікам і асвечана як рыма-каталіцкі касцёл Звеставання Найсвяцейшай Панны Марыі.
    Касцёл уяўляе сабою адносна невялікую базыліку, прамавугольную ў плане з прамавугольнай апсідай, арыентаванай на ўсход. Да галоўнага фасада быў прыбудаваны магутны бабінец у духу класіцызму, над ім узвышаецца цыліндрычная трох-ярусная шатровая вежа-званіца. 2-пакаёвая сакрыстыя далучана да паўднёвага боку апсіды, а сакрыстыя з паўночнага боку хутчэй нагадвае нішу, чым асобнае памяшканне. Да алтарнай сцяны дабудавана кацельня. †

Касцёл Узвышэння Святога Крыжа быў пабудаваны з цэглаў у 1714 г. і першапачаткова дзейнічаў як уніяцкая царква. Ён быў перабудаваны у 1922 г. Належыць да помніка архітэктуры неакласіцызму. Над званіцай надбудавана вытанчаная шатровая вежачка-ліхтар, унутры касцёла знаходзіцца малітоўная зала са стральчатым скляпеннем і трыма алтарамі. Касцёл стаіць у цэнтры вёскі.
У 1714 г. у Галынцы на ахвяраванні графа Хрэптовіча была заснавана ўніяцкая парафія і будуецца касцёл. Яна дзейнічала тут аж да 1875 г., калі ў Польскім Каралеўстве была ліквідавана ўнія. У 1875 – 1915 гг. святыня была перададзена праваслаўным. У 1915 г. нямецкія войскі ўвайшлі на тэрыторыю Гродзеншчыны. Праваслаўны святар разам з расійскімі ўстановамі эвакуіраваліся. Да 1918 г. у касцёле не ажыццяўляліся набажэнствы з-за адсутнасці там ксяндза. У студзені 1919 г. у Галынку прыбывае рыма-каталіцкі святар - ксёндз Мацвей Плаўшчынайціс, які асвячае касцёл і ў Галынцы паўстае рыма-каталіцкая парафія. Летам 1919 г. кс. Мацвей разам з майстрамі і вернікамі з усёй парафіі рамантуе касцёл. У 1921 г. кс. Пётр Бжузка быў прызначаны новым пробашчам. У 1921 – 1922 гг. да святыні былі дабудаваны дзве драўляныя сакрыстыі, якія пазней былі атынкаваны і пабелены. Царкоўны купал быў зняты, а на яго месцы была збудавана вежа. Касцёл у парафіі Галынка стаў наступных памераў: 23,5 м даўжыні і 8,5 м шырыні. У пачатку 1922 г. у святыні з’явіліся тры новыя алтары, якія былі зроблены на ахвяраванні пана Баляслава Кульмачэўскага, пана маёнтка ў вёсцы Галынка – галоўны алтар, трэцяга ордэна св. Францішка – алтар па правым баку, пана Юзафа Казлоўскага з вёскі Камісажэва і пані Кунды з вёскі Калакоўшчызна – алтар па левым баку. У касцёле знаходзяцца фігуры св. Тэрэзы, св. Войцеха і св. Станіслава. †