Сёлета ў Каталіцкім Касцёле ўпершыню адзначалася Нядзеля Божага слова, якую ўстанавіў папа Францішак.
    Адпаведны дакумент Святы Айцец падпісаў у дзень літургічнага ўспаміну смерці св. Гераніма – вялікага перакладчыка Бібліі на зразумелую простым людзям мову.

Пра сутнасць Нядзелі Божага слова і каштоўнасць кнігі Святога Пісання ў інтэрв’ю для “Слова Жыцця” распавядае кс. канонік Аляксандр Мацкевіч, доктар біблійнай тэалогіі і выкладчык Святога Пісання ў Гродзенскай вышэйшай духоўнай семінарыі. †

– Кс. Аляксандр, у чым сэнс Нядзелі Божага слова? На які плён разлічана ініцыятыва Святога Айца?
    – Папа Францішак у апостальскім пасланні ў форме motu proprio “Aperuit illis” падкрэслівае, што ўстанаўленне Нядзелі Божага слова мае на мэце прыгадаць праўду пра тое, што Бог у сваёй бясконцай любові вядзе са сваім людам нястомны дыялог. Гэты дыялог адбываецца праз Святое Пісанне, якое Пантыфік называе скарбніцай, што змяшчае ў сабе невычэрпныя духоўныя багацці. Урачыстая цэлебрацыя Нядзелі Божага слова мае быць выразам нашай удзячнасці Пану Богу за такі цудоўны дар. Акрамя таго, адзначэнне нядзелі, прысвечанай Божаму слову, павінна заахвоціць нас да штораз глыбейшага ўключэння ў поўны любові дыялог з Богам праз частае, а лепш за ўсё рэгулярнае чытанне Святога Пісання, разважанне яго зместу і кіраванне ім у паўсядзённым жыцці.
    Варта заўважыць, што ўзгаданы папскі дакумент не ўсталёўвае нейкіх канкрэтных літургічных норм ці абрадаў, звязаных з цэлебрацыяй Нядзелі Божага слова, але заахвочвае кожную супольнасць у Касцёле перажываць гэты дзень урачыста і знайсці такую форму святкавання, якая б выразна падкрэсліла значэнне Бібліі ў жыцці Касцёла і ўказала вернікам вартасць як асабістага, так і супольнаснага чытання Божага слова.
   
    – Папа Францішак адзначыў, што цэлебрацыя Нядзелі Божага слова носіць экуменічны характар. Якім чынам гэта павінна дапамагчы ўмацаваць сувязь паміж рэлігіямі?
    – Безумоўна, Нядзеля Божага слова выдатна ўпісваецца ў кантэкст студзеня – месяца, падчас якога стараемся ўмацаваць нашу духоўную сувязь з вызнаўцамі іудаізму і молімся аб еднасці хрысціян. Святы Айцец Францішак падкрэслівае, што выбар менавіта гэтага перыяду літургічнага года не быў выпадковасцю.
    Верым, што Пан Бог скіраваў сваё Слова найперш выбранаму народу – люду Ізраэля. Тое, што мы, хрысціяне, называем Старым Запаветам, з’яўляецца Бібліяй яўрэйскага народу, якую мы “атрымалі ў спадчыну” ад сваіх старэйшых братоў у веры. Чытаючы Стары Запавет, даведваемся аб тым, як Пан Бог аб’яўляў сябе сынам Ізраэля, як нястомна ўваходзіў з імі ў дыялог любові, прамаўляючы да свайго люду рознымі спосабамі: як праз словы прарокаў і натхнёных біблійных аўтараў, так і праз канкрэтныя гістарычныя падзеі, у якіх народ Ізраэля бачыў рэалізацыю збаўчых Божых планаў. Чым глыбей як хрысціяне пазнаём Стары Запавет, тым лепш разумеем, якая моцная сувязь яднае нас з вызнаўцамі іудаізму: вера Ізраэля і яго гісторыя – частка супольнай гісторыі збаўлення.
    У святле хрысціянскай веры Божае аб’яўленне дасягнула сваёй паўнаты ў Асобе Езуса Хрыста – уцелаўлёнага Божага слова. Як чытаем у Пасланні да Габрэяў, “шмат разоў і па-рознаму прамаўляў калісьці Бог да айцоў нашых праз прарокаў, у гэтыя апошнія дні прамовіў да нас праз Сына” (Гбр 1, 1–2а). Усе хрысціянскія канфесіі прызнаюць Біблію крыніцай Божага аб’яўлення і вераць, што ўсё Святое Пісанне – як Стары, так і Новы Запавет – сведчыць аб Хрысце: пазнаванне Бібліі набліжае чалавека да Божага Сына і робіць магчымай асабістую сустрэчу з Ім. Таму паслядоўнікі Хрыста незалежна ад канфесіі, да якой належаць, не толькі глыбока паважаюць Святое Пісанне, але і імкнуцца рэгулярна чытаць і лепш пазнаваць Божае слова, каб магчы рэалізаваць яго ў сваім жыцці. Чым больш мы наблізімся да Хрыста, тым лепш пазнаем Яго, чым больш любові да Яго будзем мець у сваіх сэрцах, тым лягчэй нам будзе пераадольваць доўгі і цяжкі шлях да еднасці.
   
    – У пратэстантаў і яўрэяў Біблія мае вельмі вялікае значэнне – штодня сягаюць да яе тэкстаў. Як прывіць гэтую звычку многім католікам?
    – На жаль, у сувязі з рознымі гістарычнымі ўмовамі, і не толькі, Каталіцкі Касцёл не заўсёды дастаткова клапаціўся аб тым, каб пасяліць у сэрцах сваіх вернікаў любоў да Святога Пісання і імкненне да частага асабістага яго чытання. У гэтым плане можна шмат чаму навучыцца ў прадстаўнікоў іудаізму ці ў братоў пратэстантаў.
    На шчасце, Каталіцкі Касцёл “даганяе”, асабліва пачынаючы з перыяду пасля ІІ Ватыканскага Сабору, вынікамі якога сталі, між іншым, вялікі рух біблійнага аднаўлення, паглыбленне важнасці Святога Пісання ў літургіі, катэхезе, у агульным і спецыялізаваным душпастырстве, а таксама ў іншых сферах жыцця Касцёла. У паслясаборны час нарадзілася шмат каштоўных душпастырскіх ініцыятыў, накіраваных на зацікаўленне вернікаў Бібліяй і палягчэнне вывучэння гэтай унікальнай Кнігі.
    Варта адзначыць, што ў мясцовай рэчаіснасці гэты працэс пачаўся са значным спазненнем, таму што фактычна да пачатку 1990-ых гадоў на тэрыторыі былога Савецкага Саюза немагчыма было набыць экземпляр Бібліі, а душпастырская дзейнасць Касцёла, асабліва ў катэхетычна-адукацыйным аспекце, была значна абмежаваная. Такім чынам, у адрозненне ад заходніх краін, у нашым кантэксце толькі ў апошнім дзесяцігоддзі XX стагоддзя сапраўды ўзніклі ўмовы, якія дазвалялі асабістае і супольнаснае вывучэнне Святога Пісання. Гэта, безумоўна, не азначае, што католікі да нядаўняга часу не ведалі Божага слова. Удзел у св. Імшы і іншых літургічных набажэнствах, падрыхтоўка да першых сакрамантаў, рэлігійнае выхаванне ў сям’і – усё гэта прыводзіла да таго, што самыя важныя моманты Бібліі былі вернікам вядомыя. Аднак абуджэнне ў людзей жадання асабістага чытання Божага слова па-ранейшаму застаецца вельмі важнай праблемай для ўсёй супольнасці Касцёла: не толькі для святароў, кансэкраваных асоб, катэхетаў, кіраўнікоў рэлігійных груп і рухаў, але і для тых вернікаў, якія ўжо адкрылі для сябе багацце і прыгажосць чытання Бібліі і якія цяпер, дзелячыся сведчаннем веры, могуць заахвоціць іншых (напрыклад, членаў уласнай сям’і, знаёмых, сяброў, калег) звярнуцца да Святога Пісання.
   
    – Як спалучыць тое, што Біблія з’яўляецца Божым словам, але напісана людзьмі? Што азначае натхнёнасць яе тэкстаў?
    – Біблійнае натхненне – адна з самых складаных тэалагічных праблем. Не ўнікаючы ў падрабязнасці і значна спрашчаючы, паняцце натхнення можна прадставіць наступным чынам: каб напісаць Біблію, Бог выкарыстаў людзей, якіх сам абраў і заклікаў да гэтай задачы, і адначасова так паўплываў на іх розум і волю, што яны верна і без памылак перадалі ўсё, што Ён хацеў адкрыць чалавецтву.
    Тое, што Святое Пісанне – гэта натхнёная Кніга, азначае, што Усемагутны пэўным чынам “прынізіўся” да ўзроўню чалавека, скіроўваючы да яго сваё Божае слова ў выглядзе слова чалавечага. Тут можна ўбачыць аналогію з таямніцай Уцелаўлення, у якой Божы Сын прынізіў сябе і прыняў чалавечую натуру. Развіваючы гэтую думку, можам зрабіць выснову, што гэтак жа, як Езус Хрыстус стаў падобным да чалавека ва ўсім, акрамя граху, так і Божае слова падобна на слова чалавечае ва ўсім, акрамя памылкі. Аднак тут варта ўдакладніць: Святое Пісанне не ўтрымлівае памылак у пытаннях, якія непасрэдна звязаны з нашым збаўленнем. Таму не трэба здзіўляцца, калі ў Святым Пісанні знойдзем некаторыя гістарычныя, геаграфічныя і прыродныя недакладнасці. Гэта цалкам натуральна: Біблія была напісана натхнёнымі аўтарамі, якія мелі звычайныя чалавечыя абмежаванні. Аднак вера кажа нам, што Святы Дух “паклапаціўся”, каб у пытаннях збаўлення Святое Пісанне не ўтрымлівала нават найменшай памылкі. Таму разам з псалмістам можам хваліць Бога і дзякаваць Яму за такі цудоўны дар, якім з’яўляецца Біблія: “Слова Тваё – светач для маёй нагі і святло для маёй сцежкі” (Пс 119 (118), 105).
   
    – Чым з’яўляецца практыка веры без звароту да тэкстаў Святога Пісання? Ці мае шанс на развіццё?
    – Ва ўзгаданым ужо апостальскім паслані “Aperuit illis” папа Францішак цытуе вядомае выказванне св. Гераніма, доктара Касцёла (IV-V стагоддзе): “Няведанне Святога Пісання – гэта няведанне Хрыста”. Зразумела, мы ўсе ў пэўнай ступені знаёмімся са Святым Пісаннем, нават прымаючы ўдзел у св. Імшы, слухаючы пропаведзі, удзельнічаючы ў традыцыйных набажэнствах і нават молячыся, таму што ўсе малітвы ў пэўнай ступені натхнёныя біблійным зместам. Думаю, цяжка было б знайсці католіка, які б зусім не кантактаваў з Божым словам.
    І ўсё ж, глыбіня і інтэнсіўнасць нашага духоўнага жыцця могуць быць рознымі. І калі сапраўды хочам, каб наша вера не была слабой і павярхоўнай, а станавілася мацнейшай і больш пэўнай, калі прагнем узбагаціць сваё духоўнае жыццё, усталяваць больш цесныя адносіны з Богам, даведацца, чаму верым так, а не інакш, адкуль бяруцца і на чым грунтуюцца праўды вызнаваемай намі веры – абавязкова трэба часта, а лепш за ўсё штодзённа чытаць Святое Пісанне.
    У казанні, прамоўленым у першую Нядзелю Божага слова, Святы Айцец сказаў: “Нам патрэбна Яго Слова: слухаць сярод тысяч слоў кожны дзень тое адно Слова, якое гаворыць не пра рэчы, але распавядае пра жыццё. Дарагія браты і сёстры, давайце падрыхтуем у сабе месца для Божага слова! Давайце кожны дзень чытаць некалькі радкоў з Бібліі. Пачнём з Евангелля: будзем трымаць яго адкрытым на тумбачцы дома, насіць з сабой у кішэні ці сумцы, адкрываць на мабільных тэлефонах – дазволім яму натхняць нас кожны дзень. Тады ўбачым, што Бог побач з намі, што Ён асвятляе цемру і з любоўю вядзе наша жыццё на глыбіню”. Няхай гэтае заахвочванне Святога Айца ўпадзе на ўрадлівую глебу чалавечых сэрцаў ва ўсім свеце!
   
    Як правільна чытаць Святое Пісанне? Ці можам інтэрпрэтаваць Божае слова даслоўна? Працяг інтэрв’ю чытайце ў наступным нумары.
   

У 2015 годзе падчас Дыяцэзіяльных дзён моладзі ў Смаргоні я ўступіла ў Рух чыстых сэрцаў, дзе адным з абавязкаў пазначалася штодзённае чытанне Бібліі. Спачатку прыходзілася пераадольваць ляноту, каб адкрыць і прачытаць Евангелле. Аднак праз некаторы час з’явілася сапраўдная зацікаўленасць і патрэба ў духоўнай парадзе, якую можна атрымаць, чытаючы Божае слова.     Святое Пісанне дае мне шмат падказак, як выходзіць з цяжкіх сітуацый, як радавацца, як любіць, як прабачаць, як сябраваць, урэшце – як жыць… Здараюцца моманты, калі я абцяжарана праблемамі і адчуваю ў душы прыгнятаючы недахоп святла. Тады са смагай адкрываю Евангелле, і словы, якія чытаю, ператвараюцца ў жыватворную вільгаць для сэрца. Гэта неверагодна!     Да сёння стараюся адкрываць Біблію штодня. Часцей выкройваю для гэтага час увечары, калі пасля заняткаў і штодзённых клопатаў хочацца пабыць крыху ў цішыні, паразважаць над мінулым днём. Іншы раз чытаеш які-небудзь урывак з Бібліі і ўсведамляеш, што нічога не зразумела або не хочаш разумець. І закрываеш Святое Пісанне. Аднак праз некаторы час трапляеш у пэўную сітуацыю, і прачытаныя словы самі ўсплываюць у памяці, складваючыся ў дасканалую мазаіку. Тады разумееш, што напісаныя словы Бога з’яўляюцца сапраўды Жывой Кнігай. У сучасным няпростым свеце, які прапануе шмат ідэй і шляхоў, штодзённае чытанне Святога Пісання дапамагае трываць у Хрысце. Біблія для мяне – гэта гісторыя жыцця Езуса, Яго спраў, Яго пакоры і цярплівасці, Яго служэння Айцу. Гэта прыклад сапраўднай любові Госпада да нас, грэшных. Калі хочам пазнаць хрысціянства, Хрыста, то чытанне Божага слова – самы натуральны і відавочны спосаб.     Асабліва часта я звяртаюся да свайго любімага ўрыўка, які адлюстроўвае мае адносіны з Нябесным Айцом. “Тым часам човен ужо адплыў шмат стадыяў ад берага. І кідалі яго хвалі, бо вецер быў супраціўны. У чацвёртую ж варту ночы Ён пайшоў да іх, ідучы па моры. Калі ж вучні ўбачылі, як Ён ідзе па моры, спалохаліся і казалі: «Гэта прывід». I ад страху закрычалі. Але Ён адразу загаварыў з імі і сказаў: «Будзьце адважнымі, гэта Я; не бойцеся!». Пётр сказаў Яму ў адказ: «Пане, калі гэта Ты, загадай мне ісці да Цябе па вадзе». Ён жа сказаў: «Ідзі!». Выйшаўшы з чоўна, Пётр пачаў ісці па вадзе і падышоў да Езуса” (Мц 14, 24–30). Гэтыя словы нагадваюць мне, што трэба без боязі давяраць Богу ўсю сваю працу, вучобу, трывогі і крочыць за Ім далей, таксама як Пётр паверыў і пайшоў. Калі вучань спалохаўся і пачаў тануць, Езус выратаваў яго. Галоўнае – памятаць: Хрыстос заўсёды побач. І не губляць веру, нават калі ўсё здаецца неймаверна цяжкім. З дзяцінства любіла слухаць, калі мая бабуля распавядала шматлікія біблейскія гісторыі пра Майсея, Давіда, Іова. На жаль, дзіцячая зацікаўленасць не перарасла ў свядомае жаданне звяртацца да Святога Пісання, калі я стала дарослай. Усё змянілася толькі некалькі гадоў таму, як пачала наведваць біблійныя сустрэчы. Спачатку было цяжка, незразумела, хацелася кінуць чытанне. Аднак час ішоў. Паступова з’явілася жаданне пазнаваць Евангелле самастойна.     Аднойчы падчас сустрэчы мы разважалі над урыўкам са Святога Пісання, дзе Езус ацаліў невідушчага. Святар, наш духоўны кіраўнік, адзначыў, што і сёння Езус ацаляе сляпых. Часта людзі жывуць і не бачаць, што паступаюць няправільна, робяць адны і тыя ж памылкі. Нечакана ў той самы момант нібы заслона з вачэй звалілася. “Гэта ж пра мяне…”, – падумала я і зразумела, што на працягу многіх гадоў знаходжуся ў стане маркоты…     У маёй сям’і здарылася няшчасце, пасля чаго я моцна перажывала і трапіла ў дэпрэсію. І нібы з часам адчула сябе трохі лепш, аднак усё яшчэ прысутнічаў сум. Я перастала ўсміхацца. У хаце для фону заўсёды быў уключаны тэлевізар. У душы затаілася пустата. Я не заўважала, што працягваю хандрыць.     Звярнуўшыся да Бібліі, знайшла ацаленне. Езус гаварыў са мной праз Евангелле і адкрыў вочы маёй душы. Я ўбачыла, як няправільна жыла і нарэшце пазбавілася ад маркоты. Пасля таго, як я стала “відушчай”, усё змянілася. У першую чаргу, “сышоў” тэлевізар, я навучылася атрымліваць асалоду ад цішыні.     Пачала заўважаць прыгажосць неба, усміхацца жыццю навокал. І самае важнае, што дало мне Божае слова, – гэта сустрэча з Жывым Богам і разуменне таго, як моцна Ён мяне любіць! Лічу, што Біблія павінна быць настольнай кнігай кожнага католіка. Яе паўната раскрываецца толькі пры сістэматычным вывучэнні. Таму апошнія некалькі гадоў я стараюся чытаць Святое Пісанне штодня.     Паколькі Біблія – гэта Божае Адкрыццё, толькі з Яго дапамогай яе і можна зразумець. Праз малітву Госпад адкрывае свае таямніцы. Езус перад кожнай значнай праблемай сыходзіў у пустыннае месца на размову з Айцом. Гэта і ёсць для меня прыклад пазнання Святога Пісання. Перад тым, як прыступіць да чытання Евангелля, у малітве прашу Госпада аб дары мудрасці ў пазнанні Яго слова. Часта выкарыстоўваю малітоўную форму чытання і разважання Бібліі – LECTIO DIVINA.     Звычайна я карыстаюся Бібліяй у сінадальным перакладзе. Калі сустракаю незразумелыя словы ці складана ўсведамляю пэўныя сказы, то праглядаю дадзены ўрывак са Святога Пісання ў іншым перакладзе, напрыклад, сучасным. Мяркую, што такім чынам можна больш дэтальна разглядзець кожны фрагмент Евангелля. Разам з тым, самае галоўнае для мяня – стаць не проста чытачом Бібліі, але выканаўцам прачытанага.