GRODNO
Czwartek,
03 lipca 2025 roku |
Obraz chrześcijański jako forma Bożego Objawienia

Ikonografia. Kanon
Wystawę otwiera temat Trójjedynego Boga. Kontynuują ją motywy Świętej Rodziny, Maryi i Jezusa Chrystusa, ziemskiego i zmartwychwstałego. Syn Boży jest ukazywany w różnych postaciach: jako Frasobliwy, Dobry Pasterz, wśród apostołów, przed sądem, podczas ukrzyżowania, z płonącym Sercem, w chwili Przeistoczenia i in.
Prawosławne i katolickie obrazy są bardzo do siebie podobne. Czasami można dostrzec nawet to samo rozmieszczenie postaci w przestrzeni. Jednak dadzą się zauważyć też pewne różnice. „W prawosławnej tradycji malarskiej istnieje kanon, którego się trzymają ikonografowie – tłumaczy Igor Gonczaruk, starszy pracownik naukowy muzeum. – †
Wystawę otwiera temat Trójjedynego Boga. Kontynuują ją motywy Świętej Rodziny, Maryi i Jezusa Chrystusa, ziemskiego i zmartwychwstałego. Syn Boży jest ukazywany w różnych postaciach: jako Frasobliwy, Dobry Pasterz, wśród apostołów, przed sądem, podczas ukrzyżowania, z płonącym Sercem, w chwili Przeistoczenia i in.
Prawosławne i katolickie obrazy są bardzo do siebie podobne. Czasami można dostrzec nawet to samo rozmieszczenie postaci w przestrzeni. Jednak dadzą się zauważyć też pewne różnice. „W prawosławnej tradycji malarskiej istnieje kanon, którego się trzymają ikonografowie – tłumaczy Igor Gonczaruk, starszy pracownik naukowy muzeum. – †
Dzieła tworzy się, przestrzegając surowych zasad. Tak więc na prawosławnych iko- nach nie pokazuje się «ziem- skiego» nieba, brakuje zewnętrznego źródła światła – promieniuje z postaci, ubrania i architektury. Wyróżnikiem prawosławnej ikonografii jest też perspektywa odwrócona. Łączy się w niej w jedno kilka sytuacji, które odbywają się w różnych miejscach i w różnym czasie.
Odzwierciedla się nie tyle sam przedmiot, ile jego ideę. W tradycji katolickiej jest rozpowszechniona perspektywa linearna”.
Starszy pracownik naukowy opowiada, że w XII wieku Kościół katolicki zrezygnował z kanonów, ogólnie przyję- tych w sztuce chrześcijańskiej.
Od tego czasu zauważamy większą swobodę w wyborze fabuły, otoczenia. Artyści czasami malują wizerunki świętych, wzorując się na osobach, które kiedyś spotkali.
W dziełach można dostrzec indywidualny styl oraz cechy.
Centralne miejsce ekspozycji zajmuje obraz św. Michała Archanioła. W prawosławnej tradycji ikonograficznej zwykle jest przedstawiany z oszczepem i puklerzem (symbolem przewidzenia, przekazanym Archaniołowi przez Boga), w katolickiej natomiast – jako wojownik w zbroi lub na koniu. Te symboliczne atrybuty na obrazach świadczą o roli Archanioła, powołanego do stanięcia na czele wojska walczącego ze złem. Według chrześcijańskiego apokryfu św. Michał Archanioł zwołuje też dusze na Sąd Ostateczny. Właśnie o jego szczególne wstawiennictwo często proszą umierający w chwili śmierci.
Warto podkreślić, że kult św. Michała Archanioła jest szeroko rozpowszechniony na naszych ziemiach. Archanioł jest patronem Kościoła na Białorusi. Prawie w każdej świątyni znajduje się ołtarz lub obraz z jego wizerunkiem. W wielu kościołach diecezji po każdej Mszy św. jest odmawiana modlitwa: „Święty Michale Archaniele, broń nas w walce, a przeciw niegodziwości i zasadzkom złego ducha bądź naszą obroną...”. W ten sposób wierni zwracają się do przywódcy świętego wojska aniołów, który stoi na straży prawa Bożego.
Kończą wystawę obrazy apostołów, świętych, w tym też męczenników.
Bez zbędnych szczegółów
„Główny cel wystawy – nauczyć odwiedzających muzeum czytać obrazy, dokładnie tak, jak się uczy dzieci w szkole czytać sylabami – podkreśla Igor Gonczaruk. – Obraz religijny powinien być rozpatrywany nie jako dzieło estetyczne, lecz jako szczególna forma Bożego Objawienia. W malarstwie sakralnym jest wykorzystywany specjalny język obrazowy, który się rozumie dzięki znajomości całego systemu znaków i symboli, atrybutów”.
Na przykład Ojców Kościoła często przedstawia się ze zwojem lub księgą w ręku (na znak tego, że nieśli Słowo Boże), świętych męczenników – z narzędziami ich tortur. Tak św. Katarzyna Aleksandryjska zwykle jest malowana z mieczem i kołem, na niektórych obrazach na głowie ma koronę. Jak wiadomo z życiorysu świętej, broniła wiary chrześcijańskiej, z powodu czego została skazana na śmierć męczeńską. Cesarz zażądał połamać ciało dziewczyny kołami, jednak według podania uratował ją anioł. Po czym Katarzyna została ścięta mieczem. Św. Jan Nepomucen jest przedstawiany z wieńcem z gwiazd nad głową. Z powodu tego, że kapłan nie zgodził się zdradzić królowi tajemnicę spowiedzi jego małżonki, został zrzucony w worze do rzeki. Zgodnie z opowieścią świadków w tym miejscu pod wodą pojawiło się światło w kształcie pięciu gwiazd. Starszy pracownik naukowy zaznacza, że kult świętych może być uczczony i odzwierciedlony na różne sposoby, jednak większość postaci posiada własny zbiór symboli.
Na ekspozycji są też obecne dzieła sztuki białoruskiej. Wśród nich – obraz św. Barbary, stworzony przez ludowego artystę homelsko- mohylewskiej szkoły malarskiej początku XX wieku. Świadczą o tym proporcje figury (niezawężone ramiona), dekoracje składające się z bujnych kwiatów. Igor Gonczaruk podkreśla, że artystów ludowych często „zdradzają” palce: niedokładnie wymalowane szczegóły.
Modlitwa oczyma
Z powodu tego, że obrazy i rzeźby były tworzone anonimowo i nieraz nie znamy też miejsca ich powstania, odbiorca mimowolnie abstrahuje się od kontekstu, zostając sam na sam z dziełem, a dokładniej – z jego bohaterem, duszą. Zdaje się, że wydłużone figury tkwią w powietrzu. Ciało wygląda, jakby nic nie ważyło. Sens tkwi w tym, by odzwierciedlić zmieniony, święty stan człowieka i pogrążyć w tę atmosferę widza. Dlatego też ci, którzy patrzą na dzieła sztuki chrześcijańskiej, jak gdyby się modlą oczyma. Oczyszcza to od wewnątrz i nastawia na duchowy nastrój.

Starszy pracownik naukowy opowiada, że w XII wieku Kościół katolicki zrezygnował z kanonów, ogólnie przyję- tych w sztuce chrześcijańskiej.
Od tego czasu zauważamy większą swobodę w wyborze fabuły, otoczenia. Artyści czasami malują wizerunki świętych, wzorując się na osobach, które kiedyś spotkali.
|
W dziełach można dostrzec indywidualny styl oraz cechy.
Centralne miejsce ekspozycji zajmuje obraz św. Michała Archanioła. W prawosławnej tradycji ikonograficznej zwykle jest przedstawiany z oszczepem i puklerzem (symbolem przewidzenia, przekazanym Archaniołowi przez Boga), w katolickiej natomiast – jako wojownik w zbroi lub na koniu. Te symboliczne atrybuty na obrazach świadczą o roli Archanioła, powołanego do stanięcia na czele wojska walczącego ze złem. Według chrześcijańskiego apokryfu św. Michał Archanioł zwołuje też dusze na Sąd Ostateczny. Właśnie o jego szczególne wstawiennictwo często proszą umierający w chwili śmierci.
Warto podkreślić, że kult św. Michała Archanioła jest szeroko rozpowszechniony na naszych ziemiach. Archanioł jest patronem Kościoła na Białorusi. Prawie w każdej świątyni znajduje się ołtarz lub obraz z jego wizerunkiem. W wielu kościołach diecezji po każdej Mszy św. jest odmawiana modlitwa: „Święty Michale Archaniele, broń nas w walce, a przeciw niegodziwości i zasadzkom złego ducha bądź naszą obroną...”. W ten sposób wierni zwracają się do przywódcy świętego wojska aniołów, który stoi na straży prawa Bożego.
Kończą wystawę obrazy apostołów, świętych, w tym też męczenników.
Bez zbędnych szczegółów
„Główny cel wystawy – nauczyć odwiedzających muzeum czytać obrazy, dokładnie tak, jak się uczy dzieci w szkole czytać sylabami – podkreśla Igor Gonczaruk. – Obraz religijny powinien być rozpatrywany nie jako dzieło estetyczne, lecz jako szczególna forma Bożego Objawienia. W malarstwie sakralnym jest wykorzystywany specjalny język obrazowy, który się rozumie dzięki znajomości całego systemu znaków i symboli, atrybutów”.
Na przykład Ojców Kościoła często przedstawia się ze zwojem lub księgą w ręku (na znak tego, że nieśli Słowo Boże), świętych męczenników – z narzędziami ich tortur. Tak św. Katarzyna Aleksandryjska zwykle jest malowana z mieczem i kołem, na niektórych obrazach na głowie ma koronę. Jak wiadomo z życiorysu świętej, broniła wiary chrześcijańskiej, z powodu czego została skazana na śmierć męczeńską. Cesarz zażądał połamać ciało dziewczyny kołami, jednak według podania uratował ją anioł. Po czym Katarzyna została ścięta mieczem. Św. Jan Nepomucen jest przedstawiany z wieńcem z gwiazd nad głową. Z powodu tego, że kapłan nie zgodził się zdradzić królowi tajemnicę spowiedzi jego małżonki, został zrzucony w worze do rzeki. Zgodnie z opowieścią świadków w tym miejscu pod wodą pojawiło się światło w kształcie pięciu gwiazd. Starszy pracownik naukowy zaznacza, że kult świętych może być uczczony i odzwierciedlony na różne sposoby, jednak większość postaci posiada własny zbiór symboli.
Na ekspozycji są też obecne dzieła sztuki białoruskiej. Wśród nich – obraz św. Barbary, stworzony przez ludowego artystę homelsko- mohylewskiej szkoły malarskiej początku XX wieku. Świadczą o tym proporcje figury (niezawężone ramiona), dekoracje składające się z bujnych kwiatów. Igor Gonczaruk podkreśla, że artystów ludowych często „zdradzają” palce: niedokładnie wymalowane szczegóły.
|
Modlitwa oczyma
Z powodu tego, że obrazy i rzeźby były tworzone anonimowo i nieraz nie znamy też miejsca ich powstania, odbiorca mimowolnie abstrahuje się od kontekstu, zostając sam na sam z dziełem, a dokładniej – z jego bohaterem, duszą. Zdaje się, że wydłużone figury tkwią w powietrzu. Ciało wygląda, jakby nic nie ważyło. Sens tkwi w tym, by odzwierciedlić zmieniony, święty stan człowieka i pogrążyć w tę atmosferę widza. Dlatego też ci, którzy patrzą na dzieła sztuki chrześcijańskiej, jak gdyby się modlą oczyma. Oczyszcza to od wewnątrz i nastawia na duchowy nastrój.
|
< Poprzednia | Następna > |
---|
Kalendarz liturgiczny
![]() | |
Obchodzimy imieniny: | |
Do końca roku pozostało dni: 182 |
Czekamy na Wasze wsparcie

Prosimy Was o pomoc w głoszeniu Dobrej Nowiny. Czekamy na Wasze listy, artykuły, zdjęcia i wsparcie finansowe gazety. Jako jedna rodzina "Słowo Życia" pragniemy nieść słowo Boże, mówić o Chrystusie i Kościele co raz większemu gronu ludzi na Białorusi oraz poza jej granicami.