ГРОДНА
Субота,
12 кастрычніка
2024 года
 

Іўе

Парафіі і святыні


Дэканат Іўе
Як сведчаць гістарычныя дакументы, касцёл пад тытулам святых апосталаў Пятра і Паўла быў заснаваны каля 1495 г. троцкім ваяводам і маршалкам ВКЛ Пятром Яновічам. Аднак з-за раптоўнай смерці ён не паспеў дакументальна аформіць будаўніцтва, што было зроблена ўжо ў 1499 г. ягоным сынам Янам Пятровічам. Пры касцёле ў драўляным будынку ўжо ў той час жылі 4 манахі францішканцы, але, верагодна, яны не мелі статусу кляштара, а толькі місіі. Пабудавалі святыню ў цэнтры паселішча, на ўзвышэнні (звесткі, што гэта старажытнае замчышча, не пацвердзіліся).
    У тыя часы Петрапаўлаўскі касцёл (хоць ёсць звесткі, што канчаткова ён не быў дабудаваны) уяўляў сабою велічны (у параўнанні з касцёламі ў Ішкалдзі і Усялюбе) храм у гатычным стылі, арыентаваны алтаром на ўсход. Прамавугольны ў плане аб’ём святыні з пяціграннай апсідай, сцены якой былі зроблены ў тэхніцы гатычнай муроўкі, па перыметры быў умацаваны контрфорсамі. Інтэр’ер асвятлялі гатычныя спічастыя вокны. Сакрыстыя была адна і далучалася да паўночнага фасада. У першай палове XVІ ст. пры касцёле дзейнічала альтарыя.
Пасля сярэдзіны XVІ ст. касцёл быў перароб-лены пад арыянскі храм (потым пад кальвінскі збор), тады Іўе лічылася цэнтрам арыянства. Але ў 1606 г., дзякуючы намаганням Станіслава Кішкі, ваяводы віцебскага, святыня была вернута каталіцкаму Касцёлу. Касцёльная традыцыя ў 1930-я гг. лічыла за дату пабудовы святыні 1563 г., аднак, магчыма, гэта яшчэ адна дата вяртання святыні, паколькі да Кішкаў Іўе адышло ў 1558 г. У 1631 г. ваявода мсціслаўскі і віцебскі, падскарбій літоўскі, Мікалай Кішка, наступны ўласнік мястэчка і сын Станіслава Кішкі, звярнуўся да адміністратара Віленскай дыяцэзіі біскупа Фігура Хрыста Адкупіцеля, усталяваная побач з касцёлам Тышкевіча, каб заснаваць пры касцёле кляштар бернардынаў (спачатку планаваў размясціць дамініканцаў). Атрымаўшы дазвол, Кішка падпісаў 10 студзеня 1633 г. фундацыю і пачаў будаваць для манахаў двухпавярховы брацкі корпус. Касцёл быў кансэкраваны ў 1781 г. віленскім біскупам Тамашам Зяньковічам. На знакамітай карце Літоўскай правінцыі ордэна бернардынаў, выкананай гравёрам Гершкам Ляйбовічам у сярэдзіне XVІІІ ст., Петрапаўлаўскі касцёл паказаны як трохнававая базіліка, што, хутчэй за ўсё, недакладнасць. А вось барокавыя франтоны на тарцах кляштарнага корпуса, верагодна, былі на самой справе.
    Комплекс кляштара бернардынаў дабудоўваўся і рэканструяваўся і ў другой палове XVІІ ст., і ў XVІІІ ст. У выніку, на пачатку ХІХ ст. гатычнымі ў касцёле заставаліся толькі апсіда і пара контрфорсаў на паўднёвым фасадзе. У астатнім святыня цалкам адпавядала стылю барока – атынкаваныя фасады дэкараваны слаістымі пілястрамі, прарэзаныя арачнымі вокнамі. Над галоўным фасадам узнесліся дзве стромкія чацверыковыя трох’ярусныя тэлескапічныя вежы-званіцы пад фігурнымі барокавымі купаламі, фланкуючы крывалінейны барокавы франтон. Малітоўная зала святыні накрыта двухсхільным бляшаным дахам, паніжаны прэзбітэрый – вальмавым дахам пад стромкай сігнатуркай.
   
    Інтэр’ер святыні, па-дзелены чатырма магутнымі слаістымі слупамі на тры навы і перакрыты крыжастым скляпеннем на падвоеных падпружных арках, як і раней упрыгожваюць сем алтароў. Галоўны алтар у выглядзе трыфорыума, дзе вялізнае Укрыжаванне атачаюць фігуры святых Пятра і Паўла, падзяляе прэзбітэрый на алтарную частку і хор законны. Цэнтральная частка алтара над гзымсам завяршаецца барокавым франтонам з гарэльефнай выявай Сыходжання Святога Духа і хусткі св. Веранікі ў акружэнні двух анёлаў з залатымі крыламі. Левы бакавы алтар прысвечаны Маці Божай Анёльскай і св. Францішку, правы – Ахвяраванню Маці Божай. З паўночнага боку да касцёла далучаецца капліца Маці Божай Снежнай з аднайменным алтаром (раней абраз быў аточаны шматлікімі вотамі). Яшчэ тры алтары ўсталяваны пры сценах малітоўнай залы: злева – св. Антонія, справа – св. Францішка (магчыма, пэндзля вядомага мастака Чаховіча) і св. Ганны.
    З паўночнага боку да касцёла далучаўся, утвараючы ўнутраны двор-клаўструм, двухпавярховы кляштар калідорнай планіроўкі і складанай канфігурацыі. Кляштарныя карпусы былі накрыты вальмавымі дахамі. Пры кляштары дзейнічалі шпіталь і школа, мелася вялікая бібліятэка на 500 тамоў. Дзейнічаў таксама парафіяльны шпіталь, які фундаваў Лявон Кішка.
    Па дарозе на Суботнікі бернардыны пабудавалі ў XVІІІ ст. прыдарожную каплічку-слупок – трох’яруснае атынкаванае збудаванне з цэглы ў стылі барока, завершанае крыжам. На жаль, да нашых дзён каплічка не захавалася. Была ў той час і капліца ў сядзібным комплексе Агінскіх, тагачасных уладальнікаў Іўя. Капліца злучалася галерэяй з мураваным скарбцам, у алтары знаходзілася разьбяная пазалочаная фігура Маці Божай.
    У 1857 г. бернардынскі кляштар у Іўі быў зачынены, а манахі высланыя. Касцёл перайшоў у ранг проста парафіяльных, а ў кляштарных мурах было адчынена парафіяльнае вучылішча і зроблена плябанія.
    У ХІХ ст. да іўеўскай парафіі належалі філіяльны касцёл у Дудах, капліцы на мясцовых могілках і ў в. Ятоўтавічы (апошняя цяпер далучана да юрацішскай парафіі). Капліца на могілках пад тытулам св. Барбары была пабудавана на сродкі графіні Замойскай у першай палове ХІХ ст. у стылі класіцызм з бутавага каменю і цэглы, прамавугольная ў плане з паўцыркульнай алтарнай часткай, накрыта двухсхільным дахам з вальмамі над алтаром. Галоўны фасад вырашаны ў выглядзе чатырохкалоннага порціка. Інтэр’ер перакрыты скляпеністай падшыўной дашчанай столлю. Хоры, што абапіраліся на два цагляныя слупы над уваходам, былі разабраныя падчас рэстаўрацыі 1970-х гг.
    За польскім часам да іўеўскай парафіі далучылася капліца ў в. Урцішкі, касцёл у Дудах стаў цэнтрам асобнай парафіі. Перад ІІ Сусветнай вайной колькасць вернікаў парафіі перавышала 10600 чалавек.
    Петрапаўлаўскі касцёл перажыў усе бурлівыя падзеі ХХ ст., дзейнічаў увесь час. Дзейнічае і сёння, залічаны да помнікаў архітэктуры рэспубліканскага значэння. Ад кляштарнага корпуса захаваліся толькі заходняя лінія і частка, далучаная да прэзбітэрыя касцёла. Некалькі гадоў таму тут яшчэ былі жылыя пакоі, але сёння будынак ужо цалкам вернуты парафіі.

Актуальны нумар

 

Каляндар 2022

Каляндар
«Слова Жыцця»
на 2022 год

Літургічны каляндар

 
green
Адзначаем імяніны:
Да канца года засталося дзён:  81

Чакаем Вашай падтрымкі

skarbonkaДарагія Чытачы!
Просім Вас аб дапамозе ў абвяшчэнні Добрай Навіны. Мы чакаем Вашых лістоў, артыкулаў, здымкаў і падтрымкі ў фінансаванні газеты. Як адна сям’я “Слова Жыцця” мы прагнем несці Божае слова, гаварыць аб Хрысце і Касцёле ўсё большай колькасці людзей у Беларусі і па-за яе межамі.