Парафіі і святыні

Дэканат Гродна-Захад

У 1522 г. маршалак ВКЛ Ян Давойна ўфундаваў у Індуры першы драўляны касцёл пад тытулам Найсвяцейшай Тройцы, а ў 1546 г. ізноў ахвяраваў сродкі на аднаўленне і забеспячэнне святыні. Праз амаль тры стагоддзі ў 1815 г. пробашч кс. Радзевіч разам з парафіянамі пабудаваў у цэнтры вёскі новы мураваны касцёл, які замяніў драўляную святыню. У 1854 г. святыню пад гістарычным тытулам Найсвяцейшай Тройцы ўрачыста кансэкраваў віленскі біскуп Жыліньскі.
    У пачатку ХХ ст. намаганнямі кс. Напалеона Сабалеўскага і парафіянаў касцёл быў значна рэканструяваны ў эклектычным стылі з рысамі неабарока і неакласіцызму паводле праекта гродзенскага губернскага архітэктара У. А. Срокі. Да ўсходняй (алтарнай) сцяны быў дабудаваны магутны трансепт з невялікай паўкруглай апсідай, фланкаванай дзвюма невялікімі сакрыстыямі. Да паўднёвага боку галоўнага фасада была дабудавана неабарочная капліца (цяпер выкарыстоўваецца як сховішча), да паўночнага – трох’ярусная, чацверыковая і таксама неабарочная вежа-званіца пад фігурным купалам. Галоўны фасад пазначаны магутным 4-калонным дарычным порцікам з высокім атыкам і вялікім арачным праёмам над акном хораў, у аркавых нішах фасада ўсталяваны драўляныя фігуры святых. †

Дэканат Гродна-Захад

Пачаткі парафіі звязаны з датай 2 лютага 1626 г. У гэты дзень літоўскі надворны маршалак Кшыштаф Весялоўскі, які распараджаўся сталовай эканоміяй на Гродзеншчыне, выдаў фундацыйны дакумент на будаўніцтва ў Квасоўцы парафіяльнага касцёла Беззаганнага Зачацця Найсвяцейшай Панны Марыі.
    Да парафіі, апрача фары ў Квасоўцы, належаў на працягу пэўнага часу філіяльны касцёл у мясцовасці Панямунь над Нёманам. У 1717 г. яго ўфундаваў чарнігаўскі падчашы Юзаф Грудэцкі. Гэта была невялікая драўляная святыня Унебаўшэсця Пана. Панямунскі філіял існаваў да моманту яго скасавання ў 1868 г.
    З 1705 г. на тэрыторыі парафіі ў мясцовасці Свіслач існаваў кляштар францішканаў. Ён паўстаў дзякуючы фундацыі Іаанны Алены Тарловай з Агінскіх. Тут жыло некалькі ксяндзоў і манахаў. Кляштар меў свой касцёл св. Пятра і Паўла. Як многія іншыя падобныя ўстановы, ён быў ліквідаваны царскім самадзяржаўем пасля паражэння лістападаўскага паўстання ў 1832 г. Дабрачынным парафіяльным інстытутам быў т. зв. шпіталь, які выконваў ролю прытулку для бедных і бяздомных старых, якія, жывучы тут, выконвалі розныя паслугі пры касцёле. У будынку шпіталя адбывалася таксама вучоба мясцовых сялянскіх дзяцей. Пра фундатара гэтага інстытута звестак няма. †

У сувязі з мінулым святам св. Казіміра, Заступніка нашай дыяцэзіі, я хачу расказаць пра двух ксяндзоў, якія калісьці працавалі ў парафіі Найсвяцейшай Тройцы ў Індуры.

Людзі старэйшага пакалення памятаюць, як моцна быў пераследаваны Касцёл на Гродзеншчыне. Святыні зачынялі, разбуралі. Ганенні закранулі таксама ксяндзоў. Многія з іх прайшлі праз лагеры. Але святары не ўсумніліся, мелі велізарную веру, былі адданы Богу і людзям і гатовы да кожнай ахвяры. Дзякуючы іхняй працы і намаганням, на нашых землях захавалася вера. Гэта ксяндзы: Алаізій Тамковіч, Юзаф Кавальчык, Пётр Барташэвіч і Казімір Радзішэўскі. Пасля вяртання з лагераў яны цалкам прысвяцілі сябе службе Богу і людзям, не шкадавалі сіл, былі гатовыя прыйсці на дапамогу кожнаму. Яны выконвалі абавязкі не толькі ў сваёй парафіі. Калі была патрэба, то у кожную пару дня і ночы яны спяшаліся ў іншыя парафіі. Напрыклад, ксёндз Пётр Барташэвіч з Адэльска умеў працаваць з моладдзю. Ён арганізаваў музычныя і спартыўныя гурткі, дзякуючы яго намаганням паўстала бібліятэка. Плябанія была месцам сустрэчы моладзі, своеасаблівым культурным цэнтрам. Праца з моладдзю прыносіла прыгожы плён. А які з яго быў казнадзей! Ён умеў расчуліць людскія сэрцы да слёз. Гэта менавіта ён патаемна падрыхтаваў да святарства некалькі маладых кандыдатаў, між іншым кс. Антонія Ханько. Ксёндз Алаізій Тамковіч, якога забралі ў лагер з Індуры, выконваючы святарскія паслугі ў Макараўцах, калісьці сказаў мне: “Вучыся, хлопча, прыйдуць часы, калі ты будзеш нам патрэбны”. Яго словы, натхнёныя верай, збыліся. †

Дэканат Гродна-Захад

За доўгія пяць стагоддзяў у Гожы паўсталі тры каталіцкія святыні. Першы касцёл у Гожы пад вызваннем св. Апостала Пятра быў заснаваны з фундацыі караля Казіміра Ягелончыка (г.зн. да 1492 г.). Кароль Казімір выдаў прывілей, згодна з якім ахвяраваў на ўтрыманне парафіі 2 возеры і 2 млыны. У 1494 г. прывілей пацвердзіў вялікі князь ВКЛ Аляксандр. Падчас шведскага “патопу” 1654 – 1667 гг. мястэчка было цалкам спалена разам з касцёлам. Паселішча адбудавалі ўжо на новым месцы – на поўнач ад былога, далей па цячэнні Нёмана, на правым беразе Гажанкі. Аб гэтым існуе цікавае паданне. У 1655 г. шведскія войскі цалкам спалілі мястэчка разам з касцёлам. Вернікі, ратуючы цудадзейны абраз Маці Божай Суцяшэння, схавалі яго ў лесе. Пасля Панна Марыя, з'явіўшыся вернікам, пажадала, каб новы касцёл пабудавалі менавіта ў тым месцы, дзе быў схаваны абраз, туды ж перамясцілася і само мястэчка. Новы драўляны касцёл быў пабудаваны ў 1662г. і асвечаны пад падвойным тытулам святых Пятра і Казіміра (па іншых дадзеных, касцёл у Гожы да пач. ХХ ст. меў тытул святых Пятра і Паўла і Маці Божай Суцяшэння, абраз якой быў змешчаны ў галоўным алтары). Ужо ў 1662 г. абраз Маці Божай Суцяшэння быў адзначаны шматлікімі вотамі, у 1879 г. гожскі кс. Браніслаў Струміла справіў залачоныя рамы. У 1913 г. на тых месцах, дзе раней стаялі драўляныя касцёлы, былі ўсталяваны помнікі. †

Дэканат Гродна-Захад

Драўляны касцёл Унеба­ўзяцця НПМ у Адэльску быў заснаваны ў 1490 г. Яго фундатарам быў польскі кароль Казімір IV. Святыня была збудавана ў форме крыжа, мела адну вежу. У 1674 яе кансэкраваў кс. біскуп суфраган Слупскі. З 1862 г. пры ёй была капліца Клімаўка, якая мела капелана; яе скасавалі ў 1866 г. У 1874 г. касцёл аднавілі. У 1781 г. парафія налічвала 4319 вернікаў.
    Адэльская парафія была вельмі вялізная. У яе склад уваходзілі 3 гарады: Адэльск, Крынкі і Кузніца. Кіраваў парафіяй адэльскі пробашч кс. Павел Цехановіч, які адначасова быў капеланам караля Жыгімонта, а душпастырскую апеку ў Адэльску і Крынках ажыццяўлялі за яго так званыя камендары (накшталт сённяшніх вікарыяў). †

Дэканат Сапоцкін

Пакуль не знойдзена звестак аб тым, ці да XVIII ст. у Лабне былі хрысціянскія святыні. Вяскоўцы належалі да прыходу гродзенскага праваслаўнага каложскага кляштара. У 1715 г. кароль Рэчы Паспалітай Аўгуст II заснаваў у Лабне грэка-каталіцкую парафію, «каб хвала Божая памнажалася ў падданых». У 1875 г. царква ў Лабне, як і іншыя ўніяцкія святыні Сапоцкіншчыны, была перададзена царскім урадам праваслаўнаму ведамству. Недзе ў другой пал. XIX ст. старажытная драўляная святыня знікла.
    У 1887 г. (па іншых дадзеных - у 1882 г.) у Лабне быў пабудаваны цагляны атынкаваны храм у стылі неакласіцызму як праваслаўная царква (на фотаздымку 1915 г. яна яшчэ мае званіцу, магчыма, страчаную падчас Першай сусветнай вайны). У 1917 г. царква перайшла да каталікоў. У 1929 г. святыня была пераасвечана як рыма-каталіцкі касцёл Ружанцовай Божай Маці. Напрыканцы 1935 г. генерал Войска Польскага Клебанс дабудаваў да святыні капліцу, а ў 1956 г. быў дабудаваны купал над касцёлам і з’явілася сакрыстыя. †