Хрысціянскія традыцыі

“Хто без граху?” – такую назву Васіль Паленаў надаў сваёй карціне, якую скончыў у 1887 годзе і выяву якой размясціла пошта Расіі на сваёй марцы ў 1994 годзе. Але на марцы напісана іншая назва...

Справа ў тым, што цэнзар, што курыраваў выставу, на якой павінна было выстаўляцца палатно, першапачаткова нават не жадаў даваць згоду на ўключэнне карціны ў экспазіцыю. Але, на шчасце, карціна спадабалася імператару, і ён набыў яе для сябе. Цэнзура пераназвала карціну на звыклае “Хрыстос і грэшніца”, а ў імператарскім музеі палатно атрымала яшчэ іншую назву: “Блудная жонка”. Паленаў быў вельмі абураны гэтым фактам: “Як вы не разумееце?
    Гэта зусім супярэчыць евангельскаму аповеду. Там ясна сказана, што гэта зграшыўшая, а не блудная жанчына. І не яна гераіня маёй карціны. Яе сэнс – у сцвярджэнні годнасці чалавека, хрысціянскай міласэрнасці, прабачэння і любові”. †

Вакол Бэтлеема раскінуліся прасторныя пашы, дзе ў час нараджэння Езуса пастухі ноччу вартавалі свае статкі, каб які звер не ўбіўся ў статак і не нарабіў шкоды. “І з’явіўся ім анёл Пана, і хвала Пана асвяціла іх, і вялікі страх ахапіў іх. І сказаў ім анёл: «Не бойцеся, я абвяшчаю вам вялікую радасць, якая будзе для ўсяго народу, бо нарадзіўся вам сёння ў горадзе Давіда Збаўца, якім ёсць Хрыстус Пан. І вось вам знак: знойдзеце Немаўля спавітае і пакладзенае ў яслях». Раптам з анёлам з’явілася вялікае войска нябеснае, якое праслаўляла Бога і ўсклікала: «Хвала на вышынях Богу, а на зямлі спакой людзям добрай волі»” (Лк 2, 9–14).

Сцэны з’яўлення анёла і нябеснага войска пастухам, а таксама наведвання пастухамі Дзіцятка адлюстраваны многімі мастакамі ў сваіх творах, што, у сваю чаргу, надрукавана на шматлікіх паштовых марках розных краін. Пошта Новай Зеландыі на сваёй марцы 1963 г. адлюстравала рэпрадукцыю карціны Тыцыяна “Святая Сям’я”, на якой анёл абвяшчае добрую навіну пастухам, а на пярэднім плане адзін з пастушкоў ужо ўшаноўвае Дзіцятка. †

“Ціхенька так, ціхенька так Бог людзям даў свой дар, Цудоўных бласлаўленняў моц, Дзівосны ў сэрцах жар. І хоць прыйшоў нячутна На свет, дзе правіць грэх, Пакорныя душы прымуць Яго, Бо Збаўцам нашым ёсць”.

Як кожны год, у вігілійны вечар 24 снежня ў гродзенскай катэдры была адпраўлена ўрачыстая Пастэрка. У святую ноч, калі сотні вернікаў, што сабраліся ў святыні, у вялікай задуменнасці затрымаліся перад загадкавай таямніцай прыходу на гэты свет Божага Сына, нашага Збавіцеля, кс. бп Аляксандр Кашкевіч унёс фігуру Дзіцятка Езус і паклаў яе ў яслі. У гэты ж час у касцёлах дыяцэзіі, як і ва ўсёй краіне, адпраўляліся св. Імшы на ўспамін чакання і малітвы пастухоў, якія накіроўваліся ў Бэтлеем.
    Звяртаючыся да вернікаў з гаміліяй, кс. бп Аляксандр падкрэсліў, што ў вігілію Божага Нараджэння гродзенцы духоўна яднаюцца з усімі братамі і сёстрамі Касцёла Гродзеншчыны, якія сабраліся ў святынях, а таксама з усімі хрысціянамі, рассеянымі па цэлым свеце, што належаць да вялікай сям’і, імя якой – святы каталіцкі Касцёл. †

Больш за дзве тысячы гадоў у яўрэйскі горад Бэтлеем прыбылі Каралі. Іх туды прывяла зорка, што спадарожнічала ім у дарозе і ўказвала мэту падарожжа. Прыйшоўшы на месца, паказанае зоркай, Каралі знайшлі Маці і Дзіця. Яны распазналі ў гэтым Дзіцяці нованароджанага Валадара. Ахвяравалі Езусу свае дары – золата, ладан і міра, пакланіліся Яму і вырушылі ў зваротны шлях, несучы радасную навіну пра Нараджэнне Божага Сына. Але ці ўсе чулі гэтую навіну?

Святы Божага Нараджэння мінулі, і людзі зноў вяртаюцца да свайго штодзённага ладу жыцця. Адыходзіць таксама і радасць, якую яны прыносяць, да нас вяртаецца клопат пра штодзённасць. Можа ў некаторых дамах нават і не было месца для гэтай радасці, якая выплывае з Божага Нараджэння. Можа Каралі, якія неслі гэтую навіну, дзесьці заблукалі і не дайшлі?
    Такія пытанні нараджаюцца ў маёй свядомасці таму, што ў нас знікае традыцыя пазначэння дзвярэй нашых кватэр першымі літарамі імён Каралёў, якія неслі навіну пра нараджэнне Езуса. Аднойчы я спытаўся ў пэўнай сям’і, чаму яны не напісалі на дзвярах сваёй кватэры “C+M+B”. Гаспадар адказаў, што яны толькі нядаўна ўставілі новыя дзверы і ім проста не хочацца забруджваць іх! Я быў у шоку. †

“Слова сталася целам і пасялілася між намі” (Ян 1, 14).

За сотні гадоў да нараджэння Хрыста ў Бібліі былі запісаны словы прарокаў Ізраіля, якія прадказвалі Яго прыход. У Старым Запавеце, які пісаўся многімі людзьмі на працягу 1500 гадоў, змешчана больш за 300 прароцтваў гэтай падзеі. Першае з іх выказана вуснамі Бога ў прысудзе, які Ён прызначае змею. Гэта быў план выратавання грэшнага чалавека і вяртання яму бессмяротнасці: “І варожасць пакладу паміж табою і паміж Жанчынаю, і паміж патомствам тваім і патомствам Яе; яно раструшчыць тваю галаву, а ты будзеш джаліць яго ў пяту” (Быц 3, 15).
    Калі Марыя была ўжо цяжарнай, выйшаў загад рымскага цэзара Аўгуста: дзе б хто не жыў, павінен прыйсці для перапісу ў тое месца, дзе жылі яго продкі. Юзаф і Марыя паходзілі з роду цара Давіда, таму павінны былі ісці ў Бэтлеем. Ад Назарэта да Бэтлеема было болей двухсот кіламетраў. Такое падарожжа ў тыя часы патрабавала некалькіх дзён праз гарыстую Самарыю. Пакуль цяжарная Марыя змагла дабрацца да месца, усе дамы былі ўжо запоўнены людзьмі, што прыйшлі на перапіс. Свабоднай была толькі пячора, куды заганялі авечак у час непагоды. Тут, у пячоры, уся мэбля якой сладалася з ясляў з саломай, нарадзіўся Збаўца. Слова сталася целам і пасялілася між намі, Бог стаўся чалавекам. †

Менавіта гэтыя словы ўжо ў хуткім часе паляцяць у свет, паколькі набліжаюцца святы Божага Нараджэння – святы сямейных сустрэч, адкрыцця нанова прыгажосці веры. Яны напоўняць нас духам еднасці, супакою і добразычлівасці. Сотні святочных віншаванняў будуць напячатаны на клавіятуры, высланы СМСкай, прамоўлены ў трубку тэлефона і напісаны на паштоўцы.

Складанне пажаданняў на святы – калядная тра­дыцыя, вядомая прак­тычна кожнаму. Калісьці ўся сям’я з вялікім энтузіязмам чакала паш­тальёна, які прыносіў святочныя паштоўкі, часам у канвертах акрамя карткі з віншаваннямі можна было знайсці таксама аплатку, якую здалёк прыслалі родныя ці сябры, з якімі не было магчымасці сустрэцца асабіста.
    Сёння ўсё часцей для перадачы віншаванняў людзі карыстаюцца сучаснымі сродкамі камунікацыі: бліжэйшым членам сям’і тэлефануюць, знаёмым высылаюць СМСкі ці электронныя паштоўкі. Так, сучасныя тэхналогіі вельмі зручныя, бо віншаванні хутка трапляюць да адрасата. Але яны не могуць замяніць задавальнення, з якім мы выбіраем паштоўкі ў крамах, каб дома разам упісаць у іх пажаданні і адрасаваць блізкім. Таму не варта адмаўляцца ад гэтай прыгожай традыцыі, без якой многія з нас не ўяўляюць сабе ідэальных Свят.
    Большасць з нас жадае на Святы мноства Божых ласкаў, бласлаўлення на наступны год ад нованароджанага Збаўцы. Аднак, паводле статыстыкі, асобы, у якіх пыталіся аб тым, якія святочныя пажаданні падабаюцца ім больш, адказалі: “Тыя, што складаюць проста ад сэрца, адрасаваныя індывідуальна, калі падчас ламання аплаткай, гледзячы ў вочы шчыра выказваецца тое, чаго б хацелася для дадзенай асобы. Бо менавіта тады вядома, што чалавек не ўспрымаецца павярхоўна, а само віншаванне прыносіць задавальненне”. †