З гісторыі вотаў
Звычай ахвяраваць ватыўныя дары развіваўся адначасова з культам святых, мучанікаў і аскетаў, якіх успрымалі як пасрэднікаў паміж Богам і чалавекам. Гэты звычай прыйшоў у рэлігію з антычнай культуры. Ён бярэ пачатак прыкладна за 3 тысячы гадоў да н. э. У старажытнасці былі вядомы ватыўныя дары натуральныя (раслінныя і жывёльныя), а таксама ў выглядзе адзення і ўпрыгажэнняў, зброі і манет, выяў органаў чалавечага цела, якія вырабляліся з гліны, тэракоты, бронзы і волава, радзей з золата ці срэбра. У язычніцкай старажытнасці, асабліва ў Грэцыі і Рыме, ватыўны дар быў вядомы як сімвалічны дар (лац. vovere – абяцаць, ахвяраваць), які прыносіўся боству ў інтэнцыі дапамогі хвораму чалавеку, а таксама як выраз удзячнасці.
У старажытнай Грэцыі воты дзяліліся на два віды: ikesia (дар, прынесены для атрымання ласкі) i soteria (дар, прынесены за атрыманую ласку). Хрысціяне прынялі старажытную традыцыю і адаптавалі яе да культу Езуса Хрыста, Маці Божай і святых. Ахвяраваныя воты змяшчаліся ў капліцах і касцёлах, а таксама ў санктуарыях. У Сярэднявеччы папулярнасцю карысталіся васковыя воты (напрыклад, кавалкі воску, свечкі, вянкі і пярсцёнкі, васковыя ніткі розных памераў, якія прыносіліся дзеля ўратавання ад пагрозы вайны ці эпідэміі, каштоўныя васковыя фігуры, якія выяўлялі канкрэтную асобу). У сваю чаргу срэбныя воты з’явіліся спачатку ў Еўропе, а пазней у Паўднёвай Амерыцы ў выглядзе бляшак і пласцінак у форме ахвярнікаў, сельскагаспадарчых жывёл, органаў цела і сімвалаў; таксама такія воты маляваліся на дошцы, палатне і сценах. Калі казаць пра значэнне, то, напрыклад, воты ў выглядзе вока звязаны з захворваннямі зроку ў іх шырокім разуменні, з просьбай аб дапамозе пры галаўным болі ды псіхічных хваробах. Воты ў выглядзе ступні або нагі сімвалізуюць просьбу аб аздараўленні або ідэю пілігрымкі. Воты ў форме ружанца – удзячнасць за ласку, атрыманую з дапамогай Ружанцовай малітвы, якую здзяйсняла пэўная асоба. Радзейшай формай ватыўных дароў з’яўляюцца статуі або невялікія будынкі. У гісторыі часам на такім дары сустракаюцца літары GR, што азначае “Grazia Ricevuta” (з італ. “ласка атрымана”).
Воты ў тракельскім санктуарыі
На Гродзеншчыне ў тракельскім санктуарыі абраз Багародзіцы таксама ўпрыгожаны вотамі просьбаў і падзяк.
Сярод іх ёсць і ружанцы, і выявы частак цела – усе яны, як лічыць кс. Юрый Бяганскі, “падкрэсліваюць важнасць місіі Найсвяцейшай Панны”.
За час служэння святара ў санктуарыі (з 2018 года) некалькі ахвяраванняў вотаў таксама адбылося: “У асноўным на працягу гэтых чатырох гадоў воты складалі як падзяку за нешта. Маці Божая Тракельская дапамагала ў канкрэтных сітуацыях і чалавек такім чынам выражаў сваю ўдзячнасць”.
Актуальна ксёндз пробашч збірае сведчанні выслуханых просьбаў і цудаў. “На працягу доўгіх гадоў мноства вернікаў атрымлівала ад Маці Тракельскай пэўную ласку аздараўлення: фізічнага, псіхічнага альбо духоўнага. На дадзены момант маю каля дваццаці сведчанняў, якія дасылалі вернікі на працягу трох гадоў. Ёсць задумка сабраць іх яшчэ больш і зрабіць даступнымі для іншых, каб людзей прабудзіць. Ёсць тыя, хто атрымаў ацаленне, але забыўся падзякаваць Маці Божай. Калі ў нас няма ўдзячнасці, гэта вядзе да аддалення ад Бога і іншых людзей”.
Аб выкананых просьбах
Дзелячыся гісторыямі вернікаў, якія прыязджалі маліцца ў тракельскую святыню, кс. Юрый узгадвае выпадак, калі падчас пандэміі ён рэгулярна маліўся ў інтэнцыі аднаго чалавека, блізкага да смерці. Праз некалькі месяцаў той прыехаў, каб падзякаваць, бо застаўся жывы. “Падчас пандэміі такіх выпадкаў было вельмі шмат. Частка з іх запісаная, частка – не”. Сярод зафіксаваных гісторый ёсць таксама сведчанні вырашэння праблем з цяжарнасцю. Кусташ санктуарыя распавядае пра пару, якая мела некалькі выкідышаў. У 2018 годзе кс. Юрый падтрымаў іх і параіў больш маліцца да Маці Божай. Праз год жанчына нарадзіла.
“Таксама ёсць гісторыя з парай з Мінска, праваслаўнымі, якія доўга не маглі зацяжарыць. Яны шмат ездзілі па свеце з гэтай інтэнцыяй. У выніку трапілі сюды і цяпер маюць дачушку Дар’ю.
Была і іншая сітуацыя, калі людзі з Гродна прыехалі, каб памаліцца за дзіця. Жанчына ляжала на захаванні. Яны памаліліся на ружанцы, пасля мы разам удзельнічалі ў св. Імшы ў гэтай інтэнцыі. Дзіця выжыла. Я ўдзяляў яму сакрамант хросту, і цяпер яно нават прыязджае з бацькамі ў Тракелі да Маці Божай. У 1994 годзе санктуарыю быў нададзены тытул Каралевы нашых сем’яў – гэта аб чымсьці гаворыць”.
Аб сутнасці складання вотаў
Разважаючы аб значэнні складання вотаў, святар адзначае: “Сёння, калі мы не ўмеем дзякаваць, то пачынаем адносіцца да Бога, як да банкамата, і да чалавека, як да банкамата: нібыта нам абавязаны, нам павінны. Мы ўсе жывыя людзі. Калі мы дапамагаем і дапамагаем, але не чуем элементарнага «дзякуй», то нам ужо не хочацца наступным разам дапамагаць альбо складаней гэта рабіць. Бог таксама хоча пачуць ад нас «дзякуй». Сутнасць вота, перш за ўсё, у падзяцы. Калі не хочам дзякаваць Богу, то варта задумацца аб сваёй веры. Калі не дзякуем чалавеку, то таксама трэба падумаць аб увазе і пашане да яго”.
Рэдакцыя складае падзяку кс. каноніку Юрыю Бяганскаму за дасланы матэрыял, прысвечаны тэматыцы вотаў.