PERSTUŃ I HOŁYNKA

Parafii i świątynie

Odległość między kościołami wynosi 4 kilometry, więc w święta dzwony brzmią dwa razy głośniej.
Od kościoła w Perstuni do Kościoła w Hołynce jest tylko 4 km. A dźwięk dzwonów jednej świątyni jest dobrze słyszalny obok drugiej. Jak to się stało, że w pobliżu w niezbyt zamieszkanej okolicy pojawiły się aż 2 kościoły? Dzisiaj zapoznamy się z historią tych parafii.
Do XVIII wieku Hołynka nosiła nazwę Lipsk (później LipskHołynka, aby odróżnić ją od Lipska nad Biebrzą, który obecnie znajduje się w Polsce). Korzenie założenia miejscowości sięgają roku 1506, gdy to Fiodor Chreptowicz otrzymał od wielkiego księcia Aleksandra kawałek lasu, gdzie nieco później powstał dwór Lipsk. W 1585 roku Jan Chreptowicz napisał, że jego babka Ludmiła, „zakochując się w wierze starożytnej prawosławnej, greckiej, w której się urodziła, i chcąc sobie i potomkom pozostawić wieczystą pamięć, w majątku swego męża Pana Jerzego Chreptowicza, w Lipsku, zbudowała kościół”. Wydarzyło się to przed 1572 rokiem.
    Od początku XVII wieku świątynia była grekokatolicka. Według wizytacji z 1804 roku świątynia została scharakteryzowana jako bardzo stara, „z dziurawym dachem i rozbitymi oknami”. Znajdowały się w niej 3 ołtarze, również bardzo zniszczone. Cmentarz był oddzielony od świątyni i był otoczony murem. Księgi kościelne należały do tradycji zachodniej – wileński Mszał i polskojęzyczna mała Ewangelia.
    W latach 70 XIX wieku, po wymuszonym przejściu miejscowej ludności na prawosławie, w pobliżu drewnianej dawnej świątyni unickiej rozpoczęto budowę murowanej cerkwi św. Michała, którą ukończono w roku 1891. Gdy ludność prawosławna po 1905 roku niemal co do jednego przyjęli katolicyzm, cerkiew Michajłowska została bez wiernych. W 1919 roku rozpoczął odprawiać tam Msze św. katolicki kapłan, a w 1922 roku w Hołynce powstała parafia rzymskokatolicka. Budynek dawnego kościoła przekształcono w rzymskokatolicki kościół Podwyższenia Krzyża Świętego.
    WKościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w Perstuniieś Perstuń istniała początkowo jako Dwór wielkoksiążęcy. Znaczenie Perstuni było przy tym bardzo znaczące, gdyż znajdowała się tu administracja Puszczy. Księga ekonomii grodzieńskiej z 1558 roku wskazuje głównie wschodniosłowiańskie pochodzenie imion lokalnych mieszkańców i, odpowiednio, ich wyznanie prawosławne. Są to takie imiona jak Chodar, Semen, Tereszko, Kurylo, Apanas, Ivan, Garasim, Makar, Nikita, Gordej, Stepan, Klim. Jednak są również imiona, które mogli nosić katolicy: Szymon, Mateusz, Szczepan, Mikłasz.
    Od początku XVII wieku miejscowa ludność należała do parafii grekokatolickiej w Hołynce. Jednak około 1780 roku ówczesny starosta grodzieński Antoni Tyzenhaus, skonfliktowany z właścicielem Hołynki Franciszkiem Jundziłem, postanowił oddzielić od parafii w Hołynce wsie należące do ekonomii grodzieńskiej i utworzyć z nich własną parafię. W ten sposób powstała kaplica w Perstuni (po- nieważ utworzenie nowej parafii nie zostało zatwierdzone przez władze, rozpoczął się dość długi proces, zakończony dopiero w 1803 roku, gdy to już nowe władze pruskie podjęły decyzję o pozostawieniu oddzielnych parafii w Perstuni i Hołynce).
    W 1804 roku w Perstuni istniał mały kościół unicki pod wezwaniem Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny, kryty zrębem, z trzema wieżami na dachu (na centralnym znajdował się „potrójny” krzyż). Wewnątrz świątyni znajdowały się 3 ołtarze ku czci Zwiastowania Matki Bożej, Pana Jezusa Ukrzyżowanego i Matki Bożej Częstochowskiej. Z ksiąg kościelnych były tylko 2 drukowane w Supraślu Mszał i stary Brewiarz. Cmentarz był oddzielony od świątyni. Kościół nie posiadał własnej ziemi, a ksiądz Teodor Arcimowicz żył ze środków przeznaczonych na parafię przez Antoniego Tyzenhauza.
    W 1823 roku świątynia spłonęła, a na jej miejscu w latach 1844-1845 wybudowano nowy murowany kościół unicki pod wezwaniem Zwiastowania NMP. Środki na budowę przeznaczył rotmistrz sztabowy Aleksander Świeczyn, który w tym czasie za- rządzał ziemią majątku Łabno. Ta świątynia stoi do dziś. Jest ciekawym przykładem kamiennego budynku kultowego, wzniesionego specjalnie jako kościół grekokatolicki. Osobliwością kościoła jest piętrowa, cylindryczna dzwonnica zwieńczona dachem namiotowym, która jest umieszczona z przodu na planie prostokąta i kwadratowej apsydy z bocznymi zakrystiami.
    W latach 1875-1908 parafia w Perstuni była prawosławna. Została zlikwidowana z powodu przejścia całej ludności na katolicyzm. Od lipca 1919 roku, po utworzeniu parafii rzymsko- katolickiej, w miejscowości działa kościół.