Parafii i świątynie

Dekanat RADUŃ

Wieś jest znana od początku XV w., kiedy była ona majątkiem rodowym Butrymów. Później jest własnością Kuczuków, od końca XV w. – Mantowtowiczów, od 1513 r. jest w posiadaniu księcia Jerzego Radziwiłła. Na mapie T. Makowskiego 1613 r. Żyrmuny są poznaczone jak miasteczko powiatu lidzkiego. W XVII w. znajduje się we własności Zawiszów, od początku XVIII w. znowu przechodzi do Radziwiłłów. W 1724 r. król August ІІ nadał miasteczku prawo magdeburskie.
    Kościół tu był założony w 1437 r. z fundacji ówczesnego właściciela Żyrmun pana Wojciecha Kuczuka. W połowie XVІ w. przy kościele działała altaria.
    Nowy drewniany kościół został zbudowany w 1624 r. na środki Jana Zawiszy, wojewody witebskiego, i jego żony Anny Tryznianki. Kościół był konsekrowany pod tytułem Najświętszej Maryi Panny i wyposażony „z obowiązkiem utrzymywania organisty, szkółki, kantora i sług kościelnych”. Ale świątynia została zniszczona podczas wojny 1654–1667 ll. Nowy kościół w latach 1667–1673 powstał dzięki staraniom ks. Macieja Szarkiewicza na środki pana Alojzego Kuncewicza. Właśnie w tym czasie w parafii zjawiła się główna relikwia parafialna – krople krwi Pana Jezusa. 20 marca 1667 r. małżonka kasztelana witebskiego Zawiszy Halszka Tyszkiewiczówna ofiarowała je kościołowi w Żyrmunach. A dla niej, otrzymawszy od papieża Urbana VIII, relikwię tą przywiózł z Rzymu jej brat biskup wileński Tyszkiewicz. W 1674 r. świątynię konsekrował biskup sufragan Mikołaj Słupski. W jego ówczesnej wizycie wspomina się łaskami słynący obraz Najświętszej Maryi Panny umieszczony w głównym ołtarzu kościoła. †

Dekanat RADUŃ

Informacji o istnieniu tu wcześniejszych świątyń katolickich nie znaleziono. Wspólnota katolicka powstała w Dociszkach w 1992 r., w domu prywatnym zrobiona była kaplica, którą opiekowali się księża z parafii ejszyszskiej (Litwa). Lecz już w 1995 r. przez Instytut Wzornictwa „Grodnograżdanprojekt” (główny architekt projektu – A. Taranienko) został przygotowany projekt nowego kościoła bezpośrednio dla Dociszek. Budowa, na którą podstawowe środki ofiarował miejscowy kołchoz „Za Ojczyznę”, dobiegła końca w 1998 r. Szczególnego wysiłku do wznoszenia świątyni dołożyła rodzina Kozłowskich, która też ofiarowała dzwon dla kościoła odlany w Polsce. Przed ich domem w latach 2000. postawiono przydrożną kapliczkę-słupek z cegły silikatowej z figurką Matki Bożej. 17 listopada 2002 r. kościół pod tytułem Miłosierdzia Bożego konsekrował biskup grodzieński Aleksander Kaszkiewicz. †

Dekanat RADUŃ

Wieś jest znana od 1367 r., w 1411 r. – własność wielkiego księcia Witolda, od 1539 r. – miasteczko, w XVI–XVIІІ ww. – majątek biskupstwa wileńskiego. W ХІХ w. w powiecie lidzkim guberni wileńskiej, własność hrabiów Lefert, później Hoffmanów.
    Według miejscowego podania kościół pod tytułem Najświętszej Trójcy powstał tu jeszcze w 1387 r., jednak w rzeczywistości w tym roku wieś po raz pierwszy wspomina się w źródłach historycznych wśród osiedli, które król Jagiełło oddał kościołowi świętych Stanisława i Władysława w Wilni. Materiały archiwalne potwierdzają utworzenie świątyni katolickiej w Hermaniszkach około 1452 r. z fundacji biskupiej. Pierwotnie kościół był drewniany, kolejny drewniany budynek świątyni został zbudowany w 1686 r. ze środków wileńskiego biskupa Brzostowskiego. Wtedy świątynia stała w zachodniej części wsi, lecz po pożarze 1880 r. zapadła decyzja o przeniesieniu placu kościelnego na wschodnie obrzeża wsi. †

Dekanat RADUŃ

Osada po raz pierwszy jest wspomniania w XVI w. pod nazwą Bołotno, Błotno – od miejscowej rzeczki Bołotnianka, która dziś jest już tylko strumykiem. Na początku XVII w. to miasteczko jest wspomniane również jako Werenowo, Woronow. Należało do Gasztołdów, Masiewiczów, Zarzeckich, rodu Scypio del Campo.
    Kościół założono tu w pierwszej połowie XVI wieku na fundusz magnata Gasztołda, ówczesnego właściciela Błotny. Nowy drewniany kościół na placu centralnym miasteczka został zbudowany w 1705 roku na środki mścisławskiego gubernatora Aleksandra Jana Masiewicza, świątynia została poświęcona pod wezwaniem świętych apostołów Szymona i Judy Tadeusza.
    W XVIII w., gdy Woronowo było własnością rodu Scypio del Campio, miasteczko otrzymało status centrum starostwa. W 1735 roku kasztelan smoleński i właściciel Woronowa Jan Scypio del Campo (+1738, był też fundatorem klasztoru dominikanów w Koniuchach dziekanatu wołkowyskiego) i jego syn Józef, starosta lidzki, otworzyli tu szkołę oraz kolegium zakonu pijarów. Według fundacji woronowskiemu klasztorowi na własność przekazano majątek Łopocyzno ze wsią Wilkonce i ofiarowano 50 tysięcy złotych. Jednak po 20 latach w 1756 r. rozporządzeniem komisji edukacyjnej pijarzy zostali przeniesieni do Lidy. †

Dekanat RADUŃ

Wieś jest znana od XVII w., w tych czasach należała ona do rodu Czaplińskich. Kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela został założony tu na fundusz ówczesnego właściciela wsi hrabiego Jana Czaplińskiego 16 sierpnia 1634 r. i pobudowany z drewna. W tym samym czasie hrabia przekazał kościołowi folwark Chadkiszki i wieś Pierogonie dla utrzymania tam szpitala na 16 osób, a w 1638 r. ufundował też szpital parafialny.
    W 1737 r. została dokończona świątynia, którą budował ówczesny pleban ks. Leon Minkowski, a po jego śmierci – ks. Jan Kant-Szabikowski. Prezbiterium kościoła było murowane, z dwiema zakrystiami, sala modlitewna – drewniana. Pochyły dach gontowy pośrodku zdobiła duża sygnaturka. Przy tym kościół jest wspominany pod wezwaniem św. Jerzego.
    Wnętrze kościoła zdobiły cztery ołtarze. Ołtarz główny został stworzony na fundusz Jana Schroettera, kasztelana inflanckiego, w 1765 r. i konsekrowany 13 marca 1687 r. przez Władysława Silnickiego, biskupa sufragana wileńskiego. Pośrodku ołtarza znajdował się tytułowy obraz św. Jana Chrzciciela, a w drugiej kondygnacji – obraz „Ukrzyżowanie”. Lewy ołtarz boczny, postawiony w 1742 r., był poświęcony św. Laurentowi, prawy zaś, datowany 1762 r. – Matce Bożej Trockiej, obraz której został ukoronowany. Czwarty ołtarz mieścił obraz Świętego Szkaplerza. W łuku prezbiterium został wykorzystany charakterystyczny chwyt renesansowy – pozioma belka z Krucyfiksem pośrodku, dlatego możliwe jest, że murowane prezbiterium pozostało od poprzedniego kościoła.†

Dekanat RADUŃ

Kościół pod wezwaniem św. Jerzego został założony tu w 1666 r. na fundusz Kazimierza Franckiewicza, ówczesnego właściciela Ossowa, i jego żony Aleksandry. Nowa drewniania świątynia została zbudowana w 1732 roku na środki księcia Jerzego Radziwiłła.
    Najpierw – prawdopodobnie – kościół miał dwie wieże, ale w XIX w. zostały one rozebrane. Pod koniec wieku kościół przedstawiał sobą prostokątną w podstawie świątynię z pięciościenną apsydą, krytą dwuspadowym dachem gontowym czterospadowym nad prezbiterium. Główna fasada była zakończona trójkątnym frontonem pod dużym koronkowym krzyżem, w niszy frontona została ustalowana figura św. Jerzego. Po prawej stronie kościoła osobno stała dwupiętrowa drewniana dzwonnica pod czterospadowym dachem. Kopleks był otoczony wysokim kamiennym ogrodzeniem z jednoprzęsłową otynkowaną bramą ceglaną.
    Od drugiej połowy XVIII wieku do ossowskiej parafii należała również kaplica w siedzibie Pogorodno. Kiedyś działała też kaplica we wsi Wajdaki. †